2004 yılında James Surowiecki tarafından yazılan bir kitap ismi ve önermeleriyle büyük dikkat çekmişti The ataköy Escort Wisdom of the Crowds Kalabalıkların Bilgeliği isimli bu kitap büyük popülerlik elde etmeyi de başarmıştı Pekala neydi bu kalabalıkların bilgeliği
Küçük bir uzman görüşü almak yerine birbirinden bağımsız kalabalıklardan görüş Beylikdüzü Escort almak küçük bir uzman kümesinin verdiği fikirden daha sağlıklı olabilir Böylelikle aşikâr bir uzman kümesinin kestirimi yerine gerçeğe daha yakın bir sonuç elde etmek mümkün olacaktır En azından kalabalıkların bilgeliği Serdivan Escort bunu savunur Gelin bunu örneklendirelim
Bir dananın yükünü 1 kg yaklaşık olarak kestirim edebilir misiniz
Yakın vakitte İslam alemi için kıymetli günler ortasında yer alan Kurban Bayramı ‘nı kutladık Ben tek başıma kurban pazarında bir ineğin başına gidip Bu hayvandan 300 kilo et çıkar diyebilirim fakat hayvanın kilosunu falan kestirmem pek mümkün değildir çünkü anladığım bir husus değildir İşi hayvancılık olan birine sorarsanız da size işte hayvanın yaklaşık göğüs etrafından bakarak ineğin kilosunu kestirim edip genelgeçer kural olduğu üzere bu kilonun 60’ını söyler Galiba biraz anlıyormuşum ben de emin olamadım artık Diyelim ki birkaç uzmanımız var lakin bu uzmanlar hayvanların tuz yedirilip şişmanlatıldığını ve buna karşın bu yılki hayvanların pek de et tutmadığını düşünüyorlar Bu kümenin vereceği sayılar ise daha düşük olabilir İneğin başında durup herkesten fikrini alırsak elde edeceğimiz aritmetik ortalama ise gerçeğe çok yakın olabilir
Aslında bununla ilgili olarak çok verilen bir örnek de var Francis Galton İngiltere’de Plymouth’ta bir çiftçi şenliğinde bir müsabakaya denk gelir Yarışta sahneye çıkarılan öküzden kaç kilo kemiksiz et çıkacağı sorulur En yakın varsayımda bulunan çiftçiye de bir büyük ödül verilecektir Yaklaşık 800 çiftçi teker teker kestirimlerini bir kağıda müellif
Öküz kesildiğinde çıkan kemiksiz et yükü varsayımların aritmetik ortalamasına epey yakındır Her çiftçinin iddianın eşit tartıda olduğu bu yolda sonuç mümkünlük dağılımında 1 yakınlıktadır İstatistik bilenler bu varsayımın epey başarılı olduğunu kabul edecektir Galton da bu durumu sıradan çiftçilerin ortak aklının uzman birinin kişisel aklından daha üstün olduğu formunda açıklamıştır
Peki kalabalıklar her vakit haklı mıdır
Kalabalıklar bir büyükbaş hayvandan çıkabilecek et ölçüsünü yanlışsız kestirim etmiş olabilir lakin kalabalıklar her vakit haklı olmayabilir Kitabın muharriri Surowiecki kalabalıkların bilgeliğinin faal olması için muhakkak şartların sağlanması gerektiğine inanıyor Bunların en başında da çeşitlilik geliyor Yani hepsi tıpkı görüşte olan insanlara bir soru sorulduğunda kalabalıkların bilgeliği pek işe yaramıyor
İkinci bir nokta ise merkeziyetçi bir yapının bulunup bulunmadığı kolektif aklın yanlışsız sonuçlara ulaşabilmesi konusunda tesirli oluyor Meşhur Columbia uzay mekiği kazasında mühendislerin ortak aklı üst kademe tarafından ciddiye alınmadığı için vaktinde tedbir alınamadı
Üçüncü etmen ise kişilerin karar verirken bağımsız olması Demokrasinin temelinde herkesin bağımsız karar verebilmesi gerekir fakat Honduras muz üretimine ve muz piyasasındaki devlere o kadar bağımlı hale gelmişti ki beşerler bu devlerin isteklerine uygun oy vermek zorunda kalıyordu Zati Muz Cumhuriyeti lafı da bu ülke için söylenmiştir
Dördüncü ve son karar da elbette b i r karar verme düzeneğinin olmasıdır Kalabalığa fikri sorulmadan kalabalığın bilgeliğinden yararlanmanın tek yolu insanların zihninden geçen fikirleri teker teker duyabilmektir Bu da lakin X Men filmlerinde olan bir şey natürel ki Yeniden de bu çeşit iddia mevzularında kalabalıkların genel görüşünü almak isabetli bir sonuç alma bahtı veriyor
Sosyal medyada ise kalabalıkların bilgeliğini pek göremiyoruz
Şimdi üstte dedik ki insanların bağımsız iddiaları bir ortaya getirilip herkesin eşit tartıya sahip olduğu bir ortamda çalışma yaptığımızda kalabalıklar çok hakikat iddialar yapıyor Sonrasında da bunun kurallarını ekledik Pekala bu kaideler olmazsa ne oluyor Bu sorunun cevabını almak için yapmamız gereken şey aslında çok kolay sosyal medyaya bakmak
Sosyal medyada kimi içerikleri görünce Ne oluyor yahu bu niçin tanınan oldu diyor musunuz Bunun nedeni algoritmaların kalabalıkların bilgeliği üzerinden hareket etmesi Diyelim ki gittiniz bir toplumsal medya platformunda hamburger ile ilgili içerikleri takip etmeye başladınız sonrasında da algoritma size hamburger içerikleri göstermeye başladı Buraya kadar her şey normal .
Sonra tanınan bir hamburger üreticisi çıktı ve hamburger üzere gözüken ancak hamburger olmayan şeyleri şaka olarak yedirme challenge diye bir şey uydurdu İşte süngerden ekmek yaptı plastikten peynir et diye lastik kesimi koydu vs Bir anda bu saçma sapan challange sırf o hamburgerci meşhur diye tanınan hale geldi Siz de yalnızca vaktinde hamburger beğendiniz diye bu içeriğe maruz kalıyorsunuz Sadece birinci paylaşımı yapan kişi tanınan ve etkileşim aldı diye beşerler bu içeriği daha çok beğenmeye ve kendileri de yapmaya başlıyor
Daha berbatı beşerler olarak etrafımızdakilerin davranışlarını taklit etmeye meyilliyiz Bunun çeşitli toplumsal ve ruhsal nedenleri var lakin bir eğilimimiz olduğu su götürmez bir gerçek Özellikle küçük kümelerde yapılan etkileşimler bilginin değerlendirilmesinde bir yanlışa neden oluyor Bu kusur nedeniyle kıymetsiz bir içerik algoritmanın gözünde bedelli hale geliyor ve daima paylaşılıyor öne çıkarılıyor
Daha gerçekçi örnekler de verelim
Hadi hamburger örneği biraz absürt kaldı diyelim aslında bu meseleleri çok sık görüyoruz Temelsiz bir haber yapıldığı vakit beşerler bir anda bunu paylaşmaya başlıyor zira kendi görüşlerine ya da kabul görmek istedikleri toplumsal etrafa uygun paylaşımlar olabiliyor Hiçbir şey olmasa sadece bir şeylerin tanınan olmasından ötürü beşerler bir şeyleri gerçek kabul edebiliyor Facebook’a yöneltilen seçimleri manipüle etme iddialarını hatırlayın O periyotta Facebook birebir görüşteki insanları bir yankı çemberine alıp daima tek bir görüşü empoze etmekle suçlanmıştı
Yani kalabalıkların bilgeliği insanların birbirlerinin fikirlerini görüp etkileşebildiği noktada zayıf kalıyor hatta bilgelikten çok ahmaklığa dönüşebiliyor Sonuçta inek kilosu iddia etmek akıl hocanız olarak gördüğünüz birinin rastgele bir husustaki yorumunu değerlendirmekle tıpkı manaya gelmiyor Aslında teknoloji platformları da bu manipülasyonları engellemenin yollarını arıyor
