Denizciler büyük keşiflere imza attıkları, aylar hatta yıllar süren destansı seyahatlerini yazdıkları seyir defterlerinde bu probleme da yer verdiler.
Aslında ağlarına çok sayıda deniz eseri takılıyordu lakin bunların tamamını geri atmak zorunda kalıyorlardı.
Mürettabat, ağlarına takılan değişik balıkları yemezlerdi.
Edindikleri deneyimler sayesinde, “denizden babam çıksa yerim” fikrinin ne kadar tehlikeli olduğunu biliyorlardı. Değişik balıkların yenmesi durumunda mürettabatta onlarca mevtin olabileceğine şahit etmişlerdi.
Tuttukları balıkların yenilebilir olup olmadığını çeşitli usullerle test ediyorlardı.
Dinlerine düşkün olmasıyla bilinen İspanyol denizciler, tuttukları balıkları evvel kutsal suya batırıp sonra üzerlerine gümüş haç yahut gümüş para koyuyorlardı. Şayet gümüşte bir kararma olursa balığın zehirli olduğu tespit edilebiliyordu.
Başka denizciler ise güverteye koydukları balıkların üzerine sinek ve böcek bırakıyorlardı. Şayet sinekler ve böcekler balıkların üzerine konmuyorsa bu da balıkların zehirli olduğu manasına geliyordu.
Aslında 19. yüzyıla kadar, balık yiyerek ölenlerin tam olarak neden öldükleri bilinmiyordu.
Balık yedikten sonra görülen ölümlerden bahsedilen en eski kaynak, MÖ 7. yüzyıla kadar uzanıyor. Antik Çin’deki imparatorluk şifacıları, ölümlerin balıklardan kaynaklandığını biliyorlardı lakin balıkların zehirli olduğu ispatlanamamıştı.
1886’da Kübalı bir tabip, ölümlü bir olay sonrasında yaptığı araştırmalarda balıklardaki zehri tespit etti. Zehrin, balıkların dokularında ve kaslarında yer aldığını gördü.
Zehir aslında planktonlarda bulunan bir unsur. Balıklar bu planktonları yemesine karşın berbat etkilenmiyor, zehirli unsur balıkların bedeninde depolanıyor ve balık büyüdükçe zehir oranı daha da artıyor. Bu toksin, balık ne kadar pişerse pişsin yok olmaz.
Toksin, insan bedenine girdikten bir saat sonra baş, karın ağrısı şikayetleri artıyor. Beden, zehirle savaşmaya çalışırken ishal ve kusma görülüyor. Durum ağırlaşırsa kalpte ve teneffüs sisteminde önemli problemler yaşanıyor. Acil müdahale edilmezse vefata bile neden olabiliyor.
Denizcilerin açlık sorunu çekmesinin asıl nedeni zehirli deniz eserleri değildi.
Okyanusun kimi bölgelerinde canlı bulmak çok güç ve denizciler seferlerine ekseriyetle buralardan devam etmek zorunda kalıyorlardı. Bu alanlar tropikal iklimlerin merkezinde ağırlaşıyor. Buralarda batı rüzgarlarıyla doğu rüzgarları çakışıp yer değiştiriyor. Bu nedenle buralarda döngüler oluştuğu için rüzgarlar kuvvetli olmuyor. Denizciler bu zayıf rüzgarlar nedeniyle çok yavaş ilerlerlerdive bu bölgelerde erzakları tükenebiliyordu.
Bu sakinlik, suda yaşayan organizmaları da tesirler.
Bu alanlarda yaşayan canlılar oligotrophic grubunda yer alıyor. Zira hidrojen ve fosfor üzere kıymetli elementler okyanusun üst katmanında bulunmaz, yalnızca derinlerden gelir. Bu da daha az canlı ömür manasına gelir.
Kaşiflerin haritalarını incelediğimizde gemilerin birçoklarının okyanuslarda bu noktalardan geçtiklerini görebiliriz.
Bu bölgelerde adeta denizden bir çölün ortasında oluyorlardı.
Ayrıca yalnızca balık yemek de denizcileri berbat etkileyebilirdi. Sadece protein odaklı beslenmek böbreklere ziyan verir, gerekli olan öbür vitamin ve mineraller uzun müddet alınmazsa vefata dahi neden olabilir.
Kaynaklar: 1, 2
