Bağımsız bir hukuk sisteminin ne kadar kıymetli olduğunu her geçen gün daha da âlâ anladığımız günümüz dünyasından şöyle bir dönüp de geriye baktığımız vakit aslında güçlü bir hukuk sisteminin ve kanunların her vakit insanların en değerli gereksinimlerinden bir tanesi olduğunu görüyoruz. Bu gereksinimi karşılamak için sayısız kural koyulmuş olsa bile bunlar ortasından günümüze kalan birinci yazılı kanunlar Urgakina Kanunlarıdır.
Urgakina Kanunları, Sümerler periyodunda makus yöneticilere ve halkı sömüren din adamlara karşı isyan ederek askeri bir ihtilal yapan Urgakina tarafından oluşturulmuştur. Elbette bir ihtilal sonrası yapılmış olması hukuk ismine makûs bir durumdur lakin o periyodun kurallarını düşündüğümüz ve bu kanunları objektif olarak değerlendirdiğimiz vakit özgürlükçü olduğunu söylemek mümkün. Gelin Urgakina Kanunları nedir, hususları nelerdir gibi merak edilen soruları tüm ayrıntılarıyla yanıtlayalım.
İçindekiler
İlk olarak, Urgakina Kanunları hangi uygarlığa aittir?
Urgakina Kanunları, tarihin birinci ve en değerli medeniyetlerinden bir tanesi olan Sümerlere aittir. Sümerler, milattan evvel 4 bin ile 2 bin yılları ortasında var olmuş bir medeniyettir. Birinci kent devletleri ve yerleşik sistem burada kurulmuştur. Devrin kaidelerine nazaran ileri bir toplum olan Sümerler, birebir vakitte yazıyı birinci kullanan medeniyettir. Bu nedenle birinci yazılı kanunların buradan çıkması da şaşırtan değildir.
Urgakina Kanunları nedir?
Milattan evvel 24. yüzyılda Sümerler medeniyetine hükmeden Ur-Nanşe hanedanına ve o devir halk üzerinde büyük baskı kuran din adamlarına karşı yapılan bir askeri ihtilal sonrası sıradan bir asker olan Urgakina, ihtilali başlatan isim olduğu için Lagaş kent devletinin hükümdarı olmuş ve Urgakina Kanunları isimli bir dizi kural duyurmuştur.
Urgakina Kanunları için birinci yazılı kanunlar yerine bugüne ulaşmış birinci yazılı kanunlar demek daha yanlışsız olacaktır. Çünkü o devir yazının bulunduğu ve kullanıldığı biliniyor. Tıpkı Urgakina Kanunları üzere daha evvel öbür kanunlar da ıslak kile yazılıp daha sonra kurutularak tablet haline getirilmiş olabilir. Bugün Fransa’nın Louvre Müzesi’nde sergilenen Urgakina Kanunları, çok düzgün bir biçimde korunmuştur.
Urgakina Kanunlarının özellikleri nelerdir?
Urgakina Kanunları, bugüne ulaşmayı başarmış tarihteki birinci yazılı kanunlardır. Hanedanın ve din adamlarının keyfine baktığı ancak halkın ağır vergiler altında ezildiği dönemde Urgakina liderliğinde toplanan bir küme askerin ihtilal yaptıktan sonra oluşturduğu bir dizi kuraldır. Kil tablet üzerine Sümer harfleriyle yazılmış olan Urgakina Kanunları, başka Sümer tabletlerinde örneklerini gördüğümüz üzere üç kısımdan oluşmaktadır.
Urgakina Kanunlarının birinci kısmında ihtilal öncesi periyottan bahsedilir. Devrimin neden yapıldığı ve halkın durumu anlatılır. Urgakina Kanunlarının ikinci kısmında ihtilal sonrası neler yapıldığından bahsedilir. Son kısımda ise toplumsal yapıyı düzenleyen bir dizi kural unsur husus yazılmıştır.
Urgakina Kanunları bugün bildiğimiz kanun yapısından çok bir talimat listesine benzemektedir. Kurallar net ve geneldir. Pek çok cürümde fidye ve diyet ceza usulü uyguladığı için özgürlükçü olduğu söylenebilir. Urgakina Kanunlarının temel hedefi din adamlarının ayrıcalıklarını elinden almak ve halkı zora sokan uygulamalar ile vergilerden kurtulmaktır.
Urgakina Kanunları tarihin birinci yazılı kanunları olmasının yanı sıra Urgakina tarafından yapılan da tarihin birinci ihtilali olarak kayıtlara geçmiştir. İlah kral anlayışının olduğu ve din adamlarının her şeyin üzerinde görüldüğü bir periyotta oluşturulan bu kanunlar birebir vakitte tarihin birinci ıslahat metinleridir. Yani bildiğimiz hukuk kurallarına misal olmasalar bile insanlık tarihinin adalet yapısı için büyük kıymete sahip olduğunu söylemek mümkün.
Urgakina Kanunlarının unsurlarından ve bahislerinden kimileri:
- Deniz ile Ningirsu sonu ortasında hiçbir subay bulunmayacak.
- Gömülecek her meyyit için üç testi bira ve 80 somun ekmek alınacak.
- Cenazeci bir baş keçi ve bir yatak alacak.
- Cenazelerde ağlamakla misyonlu ağıtçılar somun ekmek, bira ve çamurluk alacak.
- Yaşayan kör şahıslara sabah bir, öğle bir, akşam altı, gece beş somun ekmek verilecek.
- Bir bayan bir erkeğe hakaret ettiği vakit ağzı yanmış bir tuğla ile ezilecek.
- Fakirler istemediği sürece malını bir zengine satmayacak.
- Fakirden alışveriş yapan zenginler, ödemeyi gümüşle yapacak.
Milattan evvel 24. yüzyıldan bahsettiğimiz için bu kanunları o periyoda nazaran kıymetlendirmek en doğrusu olacaktır. Kanunların geneline baktığımız vakit bilhassa cenaze işleri üzere din adamlarının sömürüsüne açık olan noktaların düzenlendiğini görüyoruz. Engelli bireylerin devlet tarafından destekleniyor olması da o periyot için ilerici bir adım olarak görülebilir.
Fakir ve güçlü ortasındaki ticari bağlantıların özel olarak düzenlenmiş olması ise dikkat cazip. Demek binlerce yıl evvel bile zenginler bir formda yoksulların malına el koymaya çalışıyordu. Bu açıdan baktığımız vakit Urgakina Kanunlarının ayrıntılarla uğraşmadan sadece en temel hususlara odaklandığını ve genel olarak da olsa bunları düzenlemeye çalıştığını söylemek mümkün.
Urgakina Kanunları ile Hammurabi Kanunlarını karşılaştıralım:
- Urgakina Kanunları, işlenen kabahatler için daha çok para cezasını uygun görürken Hammurabi Kanunları kısasa kısas formülünü tercih eder.
- Hammurabi Kanunları çok daha serttir ve böylelikle tüm bölümlerin haklarını teminat altına alır.
- Hammurabi Kanunlarının temelinde Urgakina Kanunları ve Sami gelenekleri vardır.
- Hammurabi Kanunları ilah kral anlayışını yıkmıştır.
- Hem Urgakina Kanunları hem de Hammurabi Kanunları hukuk devleti anlayışını geliştirmişlerdir.
Urgakina Kanunları milattan evvel 24. yüzyılda Sümerlerde, Hammurabi Kanunları ise milattan evvel 18. yüzyılda Babillerde oluşturulmuştur. Yani aralarında yüzlerce yıl vardır. Bu nedenle her iki kurallar dizisini de periyodun kurallarına nazaran kıymetlendirmek gerekir. Ortalarındaki en kıymetli fark ise birinin ihtilal sonrası yapılmış olmasıdır.
Hammurabi, yaşamış en güçlü Babil hükümdarlarından bir adedidir. Bu nedenle Hammurabi Kanunlarını oluştururken çok daha gözü pek davranabilmiştir. Urgakina ise acı çekmekte olan bir halkı ihtilal yaparak kurtarmış ve bu yüzden önceliği temel düzenlemeler yapmak olmuştur. Askeri ihtilalle Lagaş kent devletinin başına geçen biri bir de Hammurabi Kanunları üzere kurallar koysa ortalık karışırdı.
Askeri bir ihtilal sonrası Sümerlerde oluşturulan Urgakina Kanunları nedir sorusunu yanıtlayarak hususlarından ve özelliklerinden bahsettik. İnsanlık tarihi için pek çok birincinin yaşandığı Urgakina Kanunları hakkındaki niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
