Dini temelli bir idare yapısı olan Osmanlı İmparatorluğu yıkıldıktan sonra yerine kurulan Türkiye Cumhuriyeti, din ile devlet işlerini ayıran laiklik kanısını devletin temel prensiplerinden biri haline getirmiştir. Bu fikir, dünyada sekülerizm olarak bilinir. Sekülerizm son yüzyılda ortaya çıkmış bir kavram olmasına karşın günümüzde isminden daha sık kelam ettirir hale gelmiş ve bir sekülerleşme hareketi ortaya çıkmıştır.
Sekülerizm asla dinsizlik ya da ateizm manasına gelmez. Sırf dini yapılarla dünya işlerinin ayrılması niyetini savunur. Bu bağlamda teokrasinin tam zıttı olduğu da söylenebilir. Birinci olarak Hıristiyan doktrine karşı bir kavram olarak ortaya çıksa da vakit içinde tüm dini yapılar üzerinden kıymetlendirilir hale gelmiştir. Gelin sekülerizm manası nedir, sekülerleşme nedir gibi merak edilen soruları tüm ayrıntılarıyla inceleyelim.
İçindekiler
Temelden başlayalım, sekülerizm manası nedir?
En temel tarifiyle sekülerizm, dünya işleri ile dini yapıların birbirinden ayrılmasını savunan bir fikirdir. Sekülerizmi bir hareket olarak değerlendirdiğimiz vakit toplumun dini sıkıntılar yerine dünya hayatına odaklanması gerektiğini savunduğunu görürüz. Türk Lisan Kurumu, sekülerizmi dünyacılık sözcüğünün karşıladığını söyler. Yani odak noktası öte dünya değil, içinde yaşadığımız dünyadır.
Sekülerizmin dinsizlikle ya da ateizm olarak bilinen tanrıtanımazlıkla ilgisi yoktur. Bu niyet, iki temel önermeye sahiptir; devlet ile dinî kurumların kesin bir biçimde ayrılması gerektiği ve farklı inanca sahip olsa da herkesin kanun önünde eşit sayılması gerektiği. Elbette sekülerizm niyeti çatısı altında sayısız alt kümeler vardır fakat hepsinin birleştiği temel önermeler ve niyetler bu formdadır.
Sekülerleşme nedir?
Sekülerizm manası üzerinde az çok fikir sahibi olduğumuza sekülerleşme nedir sorusunun karşılığı da biraz kendini göstermiş oldu. Sekülerleşme, toplumun dini yapılardan uzaklaşarak dünya işlerine odaklandığı bir durumdur. Yani dini teolojinin öğütlediği üzere insanlar ahireti düşünerek yaşamak yerine günlük hayatlarını düzgünleştirmeye çalışırlar.
Sekülerleşme, devletin dini yapılardan uzaklamasını savunan laikliğin bir adım ötesidir. Örneğin ülkemizde sekülerleşme hareketinin lisana getirdiği en değerli meselelerden bir tanesi, Diyanet İşleri Başkanlığı bütçesinin vergilerden oluşmasıdır. Hatta dini cenahın değerli isimlerinden Cübbeli Ahmet Hoca bile bu durumun laikliğe ters olduğundan bahsetmektedir.
Ülkemizde büyük bir kitle oluşturmasa bile dünyada sekülerleşmenin süratle arttığını söylemek mümkün. Zira Z nesli olarak isimlendirilen bu periyodun gençleri artık kiliselerin hükümetlere baskı yapmasının hakikat olmadığını söylemeye başlamışlardır. Sekülerizmin ortaya çıktığı periyoda baktığımızda da tam olarak bu tıp durumlara karşı çıkıldığını görmek mümkün.
Sekülerizm ne vakit ortaya çıktı?
- George Jacob Holyoake
Sekülerizm sözünü birinci kullanan kişi, 1817 – 1906 yılları ortasında yaşamış olan İngiliz sendikacı George Jacob Holyoake’dir. Hıristiyanlık teolojisinde ilah, vaktin dışında var olmaktadır. Fakat beşerler tam olarak vaktin içinde yaşamaktadırlar. Holyoake, bu durumu göz önünde bulundurarak bir doktrin hazırlamış ve inanç kaynaklı tüm kanıları gerçek hayattan soyutlamayı savunmuştur.
George Jacob Holyoake, bu niyet için pek çok farklı isim düşünse de sekülerizm isminde karar kılmıştır. Sekülerizm hareketinde ateistler bulunmasına karşın Holyoake, bu fikir ile ateizmin iç içe geçmesini asla istememiştir. İsmi konmamış olsa bile emsal bir niyet birinci sefer Samuel Johnson tarafından 1755 yılında kaleme alınan Dictionary isimli yapıtta karşılaşıyoruz. Johnson, dinin dünya üzerindeki tesirinin sonlandırılması gerektiğini savunmuştur.
Sekülerizm özellikleri ve bağlı olduğu kavramlar:
Seküler etik:
Etik, ahlaki bir kavramıdır. Seküler etik ise dini yapıdan bağımsız bir etik anlayışı söz eder. Dini temeli olmayan pek çok etik fikir olduğu ve tüm bunlar tıpkı başlıkta değerlendirildiği için seküler etik kavramı son derece geniştir. Örneğin ilah kavramını ve bir inancı kabul etmek ya da büsbütün reddetmek fakat ahlakı bu kavramlardan bağımsız olarak düşünmek de seküler etik kapsamında bedellendirilmektedir.
Seküler toplum:
Din ile dünya işlerini ayıran yani sekülerizmi uygulayan toplumlar seküler toplum olarak tanımlanır. Batı toplumu birden fazla vakit seküler bir toplum olarak kıymetlendirilir lakin ABD lideri bile misyona İncil üzerine yemin ederek başlamaktadır. Doğu toplumlarında dini kuralların devlet kuralları üzerinde baskı oluşturması da seküler bir hareket değildir. Yani seküler toplum birden fazla vakit kelamda kalmış bir kavram olmuştur.
Seküler devlet:
Seküler devlet demek aslında laik devlet demektir. En temel tarifinde teokrasinin uygulanmadığı devletler seküler devletler olarak tanımlanır. Fakat ABD lideri örneğinde olduğu üzere aslında pek çok devletin de temelinde dini niyetler ön plandadır. Kilise, cami ve gibisi dini yapıların devlet dayanağı alması sekülerizm kanısına uygun olmadığı için bugün gerçek manada seküler devletlerin sayısı bir elin parmaklarını kolay kolay geçmez.
Hıristiyanlık ve seküler devlet:
Batılı toplumlarda yaygın olan Hıristiyanlık inancı ile devlet idaresi yüzlerce yıl boyunca iç içe olmuştur. Aydınlanma hareketi ile bu yapı biraz değişse bile yine de hala halkı Hıristiyan olan devletlerin dinden bağımsız olduğunu söylemek mümkün değil. Birtakım seküler kümeler Luka İncili’nde geçen su kelamın aslında sekülerizmi söz ettiğini söylemektedirler;
O da, “Öyleyse Sezar’ın hakkını Sezar’a, Rab’ın hakkını Allah’a verin” dedi.
İslam ve seküler devlet:
İslamiyet, tahminen de dünya işlerini düzenleyen en çok kurala sahip olan dinlerden bir adedidir. İslam peygamberi Hz. Muhammed ve sonrasındaki halifeler devlet başkanlığı yapmışlardır. Kuran-ı Kerim incelendiği vakit devlet yöneticileri için ve toplum için sayısız düzenleme olduğu görülmektedir. Bu nedenle İslam devletlerinde çoğunlukla teokrasi uygulanmıştır. Lakin 20. yüzyıldan sonra halkı Müslüman olan toplumların devletlerinde de sekülerizmin uygulandığı görülmektedir.
Sekülerizm ve laiklik farkı nedir?
Aralarında ince farklar olsa bile ülkemizde, laiklik ile sekülerizm eş manalı olarak kullanılmaktadır. Fransız sekülerizmi, laiklik olarak isimlendirilir. Sekülerizm, toplumun din ile dünya işlerini ayırmasını savunurken laiklik, devlet ile din kurumlarının ayrılmasını ve devletin dine müdahale etmemesi gerektiğini savunur. Yani bireye ve devlete bakış açıları bakımından ayrıldıklarını söylemek mümkün.
Aralarında kimi farklar olsa bile laiklik ile eş manalı kabul edilen ve temelde dünya işleri ile dini yapının ayrılmasını savunan sekülerizm manası nedir, sekülerleşme nedir gibi merak edilen soruları yanıtlayarak bu niyet hakkında bilmeniz gerekenlerden bahsettik. Mevzu hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
