Ekonomik olarak geçtiğimiz devri tanımlamaktan da alım gücümüzün erimesinden de yorulduk.
Sebep sonuç münasebetleri iktisatta değerli bir yer meblağ. Zira iktisat toplumsal bir bilimdir. Yani genel geçer kuralları bulunurken, içinde en büyük irrasyonel faktör olan ‘insan’ bulunur. Yoksa her şey harikulade kolay olurdu fakat değil hele ki günümüzde hiç değil.
Akaryakıt artırımlarını artık önemsemediğimiz, artırım gelse de kuyruklara girmediğimiz şu günlerde yani aylar aylar sonra akaryakıt fiyatlarının nasıl düşeceğini soranlar için kimi bilgiler derledik. Siz de bakmak isterseniz buyurun????
Küçük, ekonomistlere soruyor
Cem Küçük, iktisada meraklı bir köşe müellifi. Katıldığı yayınlarda da Ersan Şen ile bol bol bu hususta tartışıyor. Dün, köşesinde iktisat ile ilgili bir çok teoriyi kendince çürütmüş. Kendisinin bir önerisi yok, o yüzden merak etmiş iktisattan şikayet edenlerin tekliflerini sormuş. Bir çok husus sıralamış biz en son olan akaryakıt kısmını ele alacağız ancak şu cümle kıymetli: ‘Zaten bu yüksek hayat pahalılığı giderildiğinde külfetlerin birden fazla giderilmiş olur.’
Her şeyin sonu hayat pahalılığı lakin Küçük’e nazaran, ‘ekonomistler muhalif’. Aslında Küçük, şunu öğrenmek istemiş:
Benzin fiyatlarını düşürmek için bir formül söyleyin! Hükûmete iletelim, onlar da yapsın. Sahiden güç maliyetlerini düşürmek için net teklifiniz nedir? Varsa söyleyin!
Silsile halinde Aktaş açıklıyor
Dünya yazarı Alaattin Aktaş ise bugün köşesini akaryakıt fiyatlarına ayırmış. Akaryakıt fiyatlarındaki artırımların asıl sebebini de açıklamış. Petroldeki yükselişten çok, faiz indirimleri sonrasında tırmanışa geçen dolara işaret eden Aktaş, akaryakıt fiyatlarında son dokuz ayda yaşanan artışın yüzde 64’ünün petroldeki yükselişten geldiğini, akaryakıtta yüzde 250, motorinde yüzde 300 oranında artışın ise kurdaki yükselmeden etkilendiğini belirtiyor.
Aktaş, faizlerde indirim olmasa, dolarda yükseliş bu derece görülmese akaryakıt ve motorinde yaklaşık fiyatların şu andakinin yarısı olacağını açıklıyor.
‘Enflasyonu da fulluyor’
i.dunya.com
Aktaş, ayrıyeten akaryakıttaki artışın enflasyona tesirine dikkat çekerken, şunları söylüyor:
Faizi indirdiğimiz için girmek zorunda kaldığımız yol bizi haziran ortasında 17.30’larda bir dolara getirdi. Petrol eylülden hazirana yüzde 64 artarken, dolar kurundaki artış ‘el emeği, göz nuru’ çabalarımız sonucu yüzde 104’ü buldu.
Bunların sonuca variline 595 lira ödediğimiz petrol, artık yaklaşık 2 bin liraya mal edilir oldu.
Maliyet artışı yüzde 235! Halbuki petrol fiyatındaki artış sırf yüzde 64!
Fark, işte o bizim eserimiz!
Şaaaak satalım bir varil; düşmez mi?
Oysaki Küçük, bu soruyu sormadan ve bu yazıyı yazmadan bir gün evvel, muhalif olmayan, ‘şakkadanak’ dolar satarak dış güçleri şoka sokan Necmettin Batırel’in kendisi ile birebir gazetedeki köşesini okusaydı (okumadıysa da linkini bırakalım buraya). Bakalım Batırel, ne diyor:
İki kıymetli gelişme var ki, hesapları altüst ediyor. Birincisi akaryakıttaki büyük artış. Ekonomik tertibin bozulmasında birinci derecede rol oynuyor. Fiyatlar 1 yılda olağandışı arttı.
13 Haziran 2021’de dolar kuru 8,5 TL idi. Bugün 17,25 TL, %102 artmış. __Brent petrol aynı tarihte 70 dolardan satılıyormuş, bugün 119 dolar, %70 artmış. __Ama gelin görün ki, akaryakıtın litresi 1 yılda 7,15 TL’den 28,45 TL’ye çıkmış, tam %297 artmış. Fiyat 4’e katlanmış.
“Dolardaki artışla Brent petroldeki artışın ortalaması olan %85’lik artışı akaryakıta uygularsanız, litre fiyatı 13,22 TL çıkıyor. Halbuki bugün fiyat 15 lira daha yüksek”
Peki bu tablo nasıl oluştu? 20 Aralık 2021’de dolar kuru 18,36’ya çıkınca fiyatlar olağandışı yükseldi. Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrası Brent petrolün 140 dolara tırmanmasıyla ipler koptu. Ancak daha sonra hem kur artışı durdu, hem de petrol gevşedi, lakin fiyatlar bir türlü olağan düzeyine inemedi.
Devlet akaryakıttan büyük oranda vergi alıyor. Toplanan vergiler bütçede en büyük gelir kaynağı oluşturuyor. Vatandaşa hizmet olarak yansıtıyor. Bunların hepsine tamam, itirazımız yok. Fakat çok yükselen akaryakıt maliyetleri tavana çıkarıyor, zirveden tırnağa artırım geliyor. Enflasyon dorukta kalıyor.
Gıda fiyatları ve akaryakıtın enflasyona tesiri %30. Başka kalemler bu maliyet artışlarından dolaylı olarak çok etkileniyor. Akıntıya karşı kürek çekiyoruz. Bu yöntem derhâl değişmeli. Enflasyonla gayret topyekûn yapılmalı ki sonuç alınsın.
“Görmek istemediğimiz büyük ayrıntılar”
Dönelim Küçük’ün yarısını verdiğimiz kıymetli cümlesinin tamamına:
Üretim var. İhracat yeterli. Evet, maliyetler kıymetli. Marketler değerli. Konut kiraları yüksek. Aslında bu yüksek hayat pahalılığı giderildiğinde dertlerin birçok giderilmiş olur… Kimse hayat pahalılığını inkâr etmiyor lakin düzgün olan parametreler de var. Bunları söyleyince her şey güzeldir demiyorsunuz.
Ve yeniden tıpkı gazeteden köşe komşusu Prof. Dr. Emre Alkin’in son yazısının son cümlesini okumasını tavsiye edelim:
Her vakit söylediğimiz üzere denklemi bozmayacak küçük detayları bir kenara koymak doğaldır ama görmek istemediğimiz büyük detayları görmezden gelmek akılcı bir yaklaşım olamaz.
