Bilanço Nedir, Ne İşe Yarar, Nasıl Hazırlanır?

Ticaret birçok vakit riski yüksek ve bu nedenle getirisi de yüksek bir alandır. Bu ticaretin yapıldığı şirket pek çok yatırımcıdan ve hissedardan oluşuyorsa şirkette neler olup bittiğine dair muhakkak raporlar düzenlenmelidir. Bunlardan bir tanesi olan bilanço, bir şirketin belirli bir devirdeki sermayesini, borçlarını, varlıklarını ve başka mali kıymetlerini detaylı bir biçimde gösteren en kıymetli finansal tablolardan bir adedidir.

Hazırlanan bilanço, şirketin muhakkak bir periyottaki finansal faaliyetlerini gösterir. Yani genel geçer bir gerçek değildir. Bu nedenle kelam konusu şirket hakkında ekonomik bir tahlil yapılması gerektiği vakit farklı bilançolar ortasında karşılaştırmalar yapılması gerekir. Bilanço hazırlama süreci ve ayrıntıları ise bazen biraz karmaşık olabilir. Gelin bilanço nedir, ne işe fayda, nasıl hazırlanır gibi merak edilen soruları tüm ayrıntılarıyla görelim.

İlk olarak, bilanço nedir?

En temel tarifiyle bilanço; bir şirketin, muhakkak bir devirdeki borçlarının, varlıklarının ve özsermayesinin raporlandığı finansal bir tablodur. Yatırımcıların getiri oranını, hissedarların ise şirketin sermaye yapısını görmesini sağlayan bilanço ile birlikte şirketin o devir için sahip oldukları ve borçlu oldukları net bir biçimde görülür. Bu sayede şirket hakkında temel tahliller yapılır ve finansal oranlar hesaplanır.

Bilanço ne işe fayda? 

Tanımından da anlaşıldığı üzere bir şirketin makul bir devirde ne durumda olduğu bilanço sayesinde görülür. Şirketin ne kadar borcu var, varlıkları neler, özkaynakları ne durumda üzere şirketin mali yapısını belirleyen tüm ekonomik pahalar bilanço üzerinden belirlenir. Lakin unutmamak gerekir ki bilanço sırf şirketin makul bir periyottaki mali yapısını göstermektedir.

Her şirketin başarılı sayılması için çok fazla geliri olmasına gerek yoktur. Önemli olan varlıkların yani borç – sermaye oranının sağlıklı olmasıdır. Bu nedenle bilanço, Varlıklar = Sermaye + Borçlar formunda bir formül üzerinden hazırlanır. Hazırlanan bu finansal tablo üzerinden şirketin makul bir periyottaki borç – sermaye oranı net bir biçimde ortaya çıkar. Bu biçimde yeni yatırımcılar ve mevcut hissedarlar şirketin mali yapısı hakkında bilgi sahibi olmuş olurlar. 

Bilanço nelerden oluşur?

• Varlıklar
• Borçlar
• Özsermaye

Varlıklar

Bilançonun en kıymetli kalemlerinden bir tanesi şirketin varlıklarıdır. Bu varlıklar likidite yani nakit paraya çevirme kolaylığına nazaran sıralanırlar. Varlıklar; bir yıl ya da kısa müddet içerisinde nakde çevrilecek dönen varlıklar, cari olmayanlar ve uzun vadeli varlıklar olarak ayrılırlar. Dönen varlıklar şu halde sıralanır;

• Hazine bonosu, kısa vadeli mevduat sertifikası, nakit para ve gibisi en likit varlıklar.
• Kolayca nakit paraya çevrilebilecek pay senedi ve borç senedi üzere menkul değerler.
• Müşterilerin şirkete borçlu oldukları parayı söz eden alacak hesapları.
• Satışa hazır olan rastgele bir malı söz eden envanter.
• Sigorta, kira, reklam mukavelesi üzere ödenmiş bedelleri tabir eden ön ödemeli sarfiyatlar.

Uzun vadeli varlıklar şu formda sıralanır;

• Bir sonraki yıl nakde çevrilmeyecek ya da çevrilemeyecek yatırımlar.
• Arazi, bina, makine, ekipman ve gibisi güçlü sermayeyi tabir eden sabit varlıklar.
• Mülkiyet hakkı ve gibisi fizikî olmayan varlıkları tabir eden maddi olmayan varlıklar.

Borçlar

Borçlar, şirketin ödemek zorunda olduğu paradır. Faturalar, kiralar, kamu harcamaları, maaşlar için ödenen tahvil faizleri, dış ödemeler ve gibisi; bilançoda borç olarak gösterilir. Borçlar; bir yıl içinde ödenecek kısa vadeli borçlar ve uzun vadeli borçlar olarak ayrılır. 

Kısa vadeli borçlar şu formda sıralanır;

• Uzun vadeli borçların o yıl içinde ödenecek cari kısmı.
• Geç ödenmiş vergi ve gibisi ödemelerin faizini tabir eden ödenecek faiz.
• Hizmet sağlanmadan ya da eser teslim edilmeden alınmış ve müşteriye geri ödenecek ön ödemeler.
• Ödeme müsaadesi verilen lakin şimdi gerçekleşmemiş ödenecek temettüler.
• Tamamlanmamış mutabakatlarda geri ödenebilecek primler.
• 30 gün içinde ödenecek fatura ve gibisi borçlar.

Uzun vadeli borçlar şu halde sıralanır;

• İhraç edilmiş tahvil faizini ve anaparayı söz eden uzun vadeli borç.
• Çalışanların emeklilik hesabına ödenecek emeklilik fonu borçları.
• Tahakkuk edilmiş olan lakin bir yıl ödenmeyecek ertelenmiş vergi borçları.

Özsermaye

Şirket sahiplerine ve hissedarlarına atfedilen para, bilançonun özsermaye kalemini oluşturur. Net varlıklardır ve toplam borçlar üzerinden değerlendirilirler. Bu kapsamda bedellendirilen dağıtılmamış yararlar, şirketin yine yatırım yaptığı ya da borç ödeme maksadıyla kullandığı net yararları söz eder. 

Bir şirketin tekrar satın aldığı hisseyi tabir eden hazine payı de özsermayedir. Nakit toplama emeliyle tekrar satılabilir ya da devralma süreçlerini önlemek için kullanılabilir. İsmi pay senedi, imtiyazlı pay senedi, sermaye fazlası üzere kalemler de bilançoda özsermaye kapsamında bedellendirilen kalemlerdir. 

Bilanço nasıl ve ne vakit hazırlanır?

Bilanço hazırlamanın formülü kolaydır; Varlıklar = Sermaye + Borçlar 

Bu formülü uygulayarak şirket bilançonun kolay bir biçimde hazırlanabilir. Genel olarak bilançolar 3 aylık ya da yıllık dönemlerde hazırlanmaktadır. Eğer idare konseyi ve gibisi bir kontrol yapısı tarafından istenirse farklı devirlerde de hazırlanabilir. Değerli olan kelam konusu finansal raporda bu periyodun belirtilmiş olmasıdır.

Çoğu vakit hazırlanan bilançoyu inceleyenleri aydınlatmak pek çok açıklama ve ek evrak konulabilir. Açıklama ve evrak eklemek hazırlayan grubun kararıdır. Şirketin mali yapısının ne kadar şeffaf olması isteniyorsa bilançoya eklenen kalemler ve eklenen açıklamalar da o kadar ayrıntılı olur. Bilançolar, şirket için resmi birer doküman niteliği taşırlar.

Bilanço şirketler için neden değerlidir?

Nasıl ki hepimiz vakit zaman ne aldık, ne verdik, kredi çekmek lazım mı, borçları kapatabiliyor muyuz diye kendi kendimize hesap yapıyoruz; tam olarak şirketler de bunu yapıyor. Elbette şirketlerde bu hesaplamanın tesirleri çok daha geniş oluyor zira şirket bilançoları yeni yatırımcılarla da paylaşılıyor.

Büyük bir şirket düşünelim. Bilanço, bu şirketin yöneticilerinin ve hissedarlarının mali durumdan haberleri olsun diye hazırlanıyor. Lakin aynı bilanço yatırımcılar ve analistler tarafından da inceleniyor. Yani bilançonun sunduğu mali durum şirketin ileride alacağı kredileri, alacağı yeni yatırımları ve hatta piyasa içinde güvenilirliğini bile etkileyebilir. Bu nedenle bilanço son derece değerlidir.

Şirketlerin muhakkak bir devirdeki mali yapısını gözler önüne seren finansal tablo bilanço nedir, ne işe fayda, nasıl hazırlanır gibi merak edilen soruları yanıtlayarak mevzu hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Ülkemizde bilanço hazırlama hakkındaki ayrıntılar Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiştir.