Uzaya roket fırlatmak, bilim insanlarının uzun süren çalışmaları sonucunda gerçekleşen bir teşebbüstür. Lakin uzaya bir araç göndermek için insan eliyle yapılan hesaplamalar her vakit kâfi olmayabilir.
Doğanın da kendine nazaran kuralları olduğu için meskendeki hesap her daim çarşıya uymaz. Bu nedenle, bir roket fırlatmak isteniyorsa bu kurallar da hesaba katılmalıdır. Pekala, tabiatın kuralları bu mevzuyla ilgili bize tam olarak neler söylüyor?
Olumsuz hava kaideleri her vakit roket fırlatmak için pürüzdür.
Cape Canaveral’da (Florida Kennedy Uzay merkezinde bulunan uzay aracı fırlatma sahası) berbat hava şartları nedeniyle ertelenen uzay mekiği fırlatmalarının yaklaşık üçte birinin, yıldırım çarpması tehdidine bağlı olduğu söz ediliyor. Yeniden burada çalışan, ABD Hava Kuvvetleri 45. hava filosundan Travis Longmire hususa ışık tutarak “Fırtınalı bir havaya 30 dakika kala, havaya 10 mil yakındaki bir aradan muhakkak roket fırlatamayız’’ diyor.
Şimşek, büyük uzaklıklara sıçrayabildiği için fırlatılan rokete çarptığı anda roketin tüm yönlendirme sistemleri devre dışı kalıyor. Böylelikle uzaya fırlatılmak istenen bir roket, yaşanabilecek bu aksilik nedeniyle insanların yaşadığı rastgele bir yerleşim yerine düşebiliyor. Ki bu uzmanların en son isteyeceği şeydir.
Kapalı, yağmurlu ve gök gürültülü bir hava da muhakkak bu süreç için uygun değildir. Hatta şiddetli esen rüzgâr da epey büyük bir sorundur. Zira roketlerin birden fazla, ekseriyetle 40 knot’tan (saatte 1 deniz miline eşit sürat birimi) daha az oranda esen rüzgarlar varken fırlatılacak halde üretiliyor. Bunun nedeni daha şiddetli rüzgarların, roketi rotasından ayırıp oradan oraya savuracağının tespit edilmiş olmasıdır.
Başka bir sorun; havadaki kalın bulutların ortasından geçen roketin yıldırım çarpmasına neden olması. Uzay aracının yakıt tankları, bu araç, bulutların ortasından geçerken üzerine yıldırım çekebilecek kadar güç yükü oluşturur. Bundan ötürü rokete yıldırım çarpması istenmiyorsa kesinlikle büyük bulutların ortasından fırlatılmaması gerekir.
Ayrıca yakıt ikmali esnasında (havada bir araçtan başkasına yakıt aktarma işlemi) hava durumu nedeniyle yaşanan bir sorun de yeniden fırlatmanın ertelenmesine sebep olabilir. Zira yakıt transfer süreci olumsuz hava şartlarında tamamlanamaz. Artemis’in ertelenmesi de tahminen bu türlü bir sebepten yahut üstte bahsedilen öbür sebeplerden kaynaklanmış olabilir.
Peki hangi şartlarda roket fırlatılabilir?
Açık hava her daim roket fırlatma süreci için uygundur. Zira havanın açık olması demek, kalkıştan kısa bir mühlet sonra yaşanabilecek beklenmedik bir durumda fırlatma iptal edildiği takdirde geri dönüşün sağlanması demek. Yani her daim bir roket fırlatılırken acil iniş şartlarını da gözetmek gerekiyor.
Hava durumu hiçbir vakit yüzde yüz varsayım edilmeyeceği için NASA yetkilileri buna da kendilerinde bir tahlil bulmuş. Bu tahlil şöyle ki fırlatma işlemi için rastgele bir tehlike ortaya çıkarsa hava durumu vazifelisi kendilerine anlık bir rapor veriyor. Böylelikle hava durumunun açık mı kapalı mı olacağının bilinmeyen olduğu günlerde bu rapora nazaran misyonu ertelebiliyorlar.
Kaynaklar: Live Science, The Guardian, Space
