SLOT takımı, genelde hayatın içindeki gündelik lakin bir o kadar farklı konuları izleyicisinin karşısına çıkaran içerikler üretiyor. ‘Beni Kendimden Koru’, ‘Renkli Veli’, ‘Benekli Ayhan’ üzere belgesellere imza atan takım, her yaptığı işten sonra bu sefer ”ne yapacak acaba” hissini uyandırıyor.
15 Eylül’de yayıma giren bu belgeselleriyle de daha çok konuşulacakları kesin. Zira Ataköy ve Şirinevler semtlerinde çöpleri karıştırarak çıkan atıklardan insanların tüketim alışkanlıklarına bakıyorlar. Ataköy, Şirinevlere göre daha seçkin bir semt olmasına karşın kimi vakit Şirinevler’le benzeri besin eserlerini daha çok tükettikleri görülüyor. Takım, bu üzere farklı bilgilerden ekonomik krizi anlamaya çalışıyor. Yönetmen Ümit Oktay Aymelek, çöplerden semt tahlili belgeselinin ayrıntılarını ve belgeselciliğe dair merak edilenleri Webtekno’ya anlattı. İşte direktörün karşılıkları…
Aslında biz SLOT olarak hayatın her alanında çeşitli üretimler yapmayı planlıyoruz.
Bu belgesellerin bizim için şöyle bir ehemmiyeti var: Malum ekonomik kriz, insanların ömürlerinde, toplumsal hayatlarında, aile münasebetlerinde çok sert bir biçimde kendini hissettiriyor. Esasen biz bu belgeselde, insanların tüketim alışkanlıklarındaki değişiklikleri çok net gözlemleyebiliyoruz. Lakin biz bunu ekonomik kriz çerçevesinde incelemeyi tercih ettik. Bu krizin, insanların tüketim alışkanlıklarında nasıl değişikliklere yol açtığını kaydetmeye çalıştık. O açıdan bizim için değerli. Yani bu kriz mevzusunu irdeleyen birçok görüntü yaptık daha evvel. Hala daha yapacağız.
Fakat bizim SLOT olarak editoryal tercihlerimiz ve anlatım biçimimizde öbür üretimlere göre şöyle bir farklılık var: Biz çektiklerimizi nasıl bir editoryal süreçten geçirip geliştirerek izleyiciye sunabileceğimizin kaygısındayız.
Herhangi bir mevzuyu ele aldığımızda farklı bir açıdan kıymetlendirmek istiyoruz. Örneğin bir ekonomik kriz görüntüsü olduğu vakit tanzim çadırlarına gidip oradaki beşerlerle röportaj yapmak çok değerli. Bu yapılabilir bir şey ve bunu zati yapıyorlar. Hatta âlâ de yapanlar var. Bu biçimde maddi krizin varlığını kamuyla paylaşan yayınlar, yayın organları var. Biz bu krizi insanlara nasıl anlatabiliriz, yani “çöplerden semt konusunda bu krizi irdeleyebiliriz mesela” üzere bir gündem yarattık kendi içimizde.
Tabii bu halde bir mevzuyu, görüntüyü, belgeseli işlemek güç oluyor. Pekala bu neye yansıyor bu işte? Mesela bizim çekim müddetlerinin bitmesiyle yayına giriş süresi ortasındaki vaktin uzamasına, gecikmesine neden oluyor. Zira önemli bir randevu trafiği oluyor, kurgu oluyor ve sonra yayına çıkıyor, yani baktığınızda hayli uzun bir vakit geçmiş oluyor öteki üretimlere göre.
Dolayısıyla şu an önemli bir kriz yaşıyoruz ve bu krize dair bir şeyler söylemek istiyoruz. Tespitlerde bulunmak istiyoruz. Araştırma yapmak istiyoruz. Çöplerden semt tahlili de bu araçlardan bir tanesi oldu bizim için. O yüzden SLOT olarak çok önemsiyoruz.
Aslında bizim en son hedefimiz burada bir farkındalık yaratmak değil. Öncelikle çöplerden semt tahlili yaparken, neden çöpleri karıştırıyoruz? Kişinin ya da bir bölgenin hakkında fikir sahibi olabilmek için çöplerin neden kıymetli olduğunu anlatmaya çalışıyoruz.
Biri de bu gözle bakın diyoruz. Zira bu tespitler, bu çalışma daha evvel Arizona Üniversitesinde bir profesör tarafından yapılıyor. Araştırmayı yapan arkadaşlarımız da, internette bir tarama yaptıklarında Dr. William Rathje ismine, yani bu profesörün adına ulaşıyorlar. Aslında ikisinin yaptığı şeyler de benzermiş, onu fark ediyorlar. Yani dediğim üzere burada bir farkındalık yaratmak üzere bir gündemimiz yok. Burada yalnızca ”bakın bu türlü bir araştırma biçimi de var ve bu çok tesirli bir araştırma biçimi” diyoruz.
Çünkü bunun çıkış referansı şu; anketlerin, yüz yüze görüşmelerin birçok vakit gerçeği yansıtmadığına karar veren araştırmacılar, ”biz bu gerçek bilgiye aslında çöplerden ulaşabiliriz” diyorlar.
Çünkü bireyler, çoğu vakit yüz yüze görüşmelerde palavra söyleyebiliyor ya da manipülatif karşılık verebiliyor. Çekinebilirler, korkutabilirler bir sürü dinamiği olabilir bunun. Buna alternatif olarak da araştırmacılar, çöplerin gerçeği söyleyeceğini düşünüyorlar çünkü çöplerin özel alandan kamusal alana çıkan deliller olduğuna kanaat getiriyorlar. Keza Umut’un da Arizona Üniversitesindeki profesörün de yapmış olduğu çalışmanın ana motivasyonu bu.
Çöplerden semt analizi, yapılan araştırma alanıyla ilgili önemli doneler veriyor, meraklısına ciddi fikirler sunuyor.
Burada ekonomik krizi gözlemlediğimiz, spoiler gibi olmasın fakat kısa bir bu türlü bir girift, kısa bir bilgi paylaşayım. Daha evvel de denemeleri oldu mesela biz keza Ordu’da da bunu görmüştük. Ama bu yaptığımız çalışma başkalarından şöyle farklıydı: Evet biz biliyorduk, bu krizi göreceğiz. Ama bu kadarı bizim için de biraz fazla oldu.
Çünkü işlediğimiz semtler; biri Şirinevler, biri Ataköy. Tıpkı bölgedeler, birebir toprağın üzerine yapılmışlar. Yalnızca ortasından bir yol geçiyor.
Bir tane üst geçit birbirine bağlıyor bu iki semti. Yani tahminen yüz metre falan vardı birbirinden ayıran. Zati görsellerde de gördüğünüzde belgeselde önemli bir farklılık var. Hem sosyolojik hem ekonomik farklılık var. Lakin makasın biraz daha daraldığını gördük. Bu bizim için de biraz şaşırtan. Dediğim üzere elbette bekliyorduk. Her iki tarafın da önemli etkileneceğini bekliyorduk lakin iddia ettiğimizin biraz üstünde oldu.
Aslında bu mevzuyla ilgili, net ve spesifik olarak SLOT’un radarına giren şaşırtıcı bir sonucu paylaşmaktan fazla, kişisel olarak müşahedemiz şuydu: Önemli bir öğün atlama durumu kelam konusu. Her iki semtte de sabah kahvaltılarına dair çöp artıklarına çok az rastladık.
Bu beni şaşırttı. Bunun olağan nedenleri var. Onları videoda da veriyoruz. Ancak bu türlü birinci duyduğumuzda gördüğümüzde falan biraz şaşırtıcı olmuştu.
Belgeseli çekerken semtlerde rastgele bir zorluk yaşamadık. Tek yoğunluğumuz hava muhalefeti olabiliyor ya da işte belediyenin çöplerden sorumlu grupları çöpleri toplamış olabiliyor.
Tabii bunun önüne geçebiliyoruz. Çöp toplama saatlerini tespit edip çöp toplama saatlerinde orada olmuyor, öncesinde orada oluyoruz. İnsanların çekim esnasında bizlere ilgisi var diyemem, ilgisiz de diyemem. Şöyle; ilk başlarda apartman önündeki çöp kutularını incelediğimizde, beşerler kendi çöpleri olduğu için müdahale edebilir, belki göstermek istemedikleri bir şey olabilir tahminen de rahatsız olabilecekleri bir şey olabilir diye düşünüyordum. Bu büsbütün gereksiz bir tedirginlikmiş. Zira orası bir çöp kutusu. Kimin çöpü olduğu poşetin üzerinde yazmıyor. Dolayısıyla kimse bu bahiste herhangi bir rahatsızlık göstermedi.
Onun dışında semtlerde, yani örneğin Şirinevler’de bazen soruyorlar bize; ”çöpleri karıştırırken rastgele bir güvenlik sorunu oluyor muydu sizin için?”. Hayır, muhakkak olmuyordu.
Yani yalnızca orada ilgi çeken şey, çöplerini biri karıştırması ki bu olağan bir şey. Kimse oralı değil lakin onu çeken bir kamera olduğunu görünce bir şaşkınlık oluyor. Oyuna katılmak isteyenler oluyor bazen. Bazen biz oyuna katmak istediğimizde imaj vermek yahut röportaj vermek istemediklerini söylüyorlar. Lakin geri kalan, yani tek şeyimiz hava muhalefeti olabilir ya da semtlerin yaşadığımız bölgelere olan uzaklığı olabilir. Onlar da bir belgeselci için hayıflanabilecek şeyler değil, yıllardır bunu yaşıyoruz. Yani bunu söyleme sebebim şudur ki çekim esnasında hiçbir zorluk yaşamıyoruz. Olağan yarın başka semtlere, daha kriminal semtlere girersek işin rengi biraz daha değişebilir.
Çekim esnasında beşerlerle muhabbetimiz olmuyor, açık konuşmak gerekirse de standart elinde kamera olan bir beşere sorulan tipik bir soruyla karşılaşıyoruz: ”Arkadaşlar neyi çekiyorsunuz?”
”Çöplerden semt tahlili yapıyoruz, Şirinevler ve Ataköy semtini değerlendiriyoruz”, dediğimizde birden fazla insan anlamıyor. Anlamadıklarını belli etmemek için de ikinci bir soruyu sormuyorlar. Çok az bir halde, yani bu birdir, ikidir ama beş değildir, on değildir. Anlamaya çalışıyorlar, ”Nasıl bir tahlil?” gibi. Burada en çok karşılaştığımız, en düzgün anlaştığımız beşerler, çöplerden geri dönüşüm için materyal toplayan tek, tekli arkadaşlar.
Plastikleri, kağıtları, demirleri falan toplayan, çöpleri kurcalayan arkadaşlar. ”Semt tahlili yapıyoruz”, dediğimizde çok net anlayabiliyorlar ve bizle de diyaloğa geçiyorlar. Mümkün mertebe bilgi vermeye çalışıyorlar. Kendi gördükleri, kendi his dünyalarında hissettikleri çerçevesinde özel şikayetleri olabiliyor, bunları lisana getiriyorlar. Nitekim bizim yaptığımız araştırmaya doküman sunan tespitlerde bulunabiliyorlar bazen. Onun dışında genelde beşerler pek bu yaptıklarımızı anlamıyor diyebilirim.
SLOT olarak bu biçim araştırmalara sıklıkla yer vermeye çalışacağız.
Bize bu görüntüde eşlik eden Umut bir akademisyen, bir araştırmacı. Bu türlü profesyonellerin eşliğinde çeşitli çalışmalar yapacağız. İlgi cazibeli olması kısmına gelince daha evvelki sorularda da yanıtladığım gibi farklı bir biçimde irdelemek istiyoruz mevzuları. Dediğim üzere bir kriz var, krizi bir anlatış biçimi var. Biz o anlatış biçimine nasıl farklı ulaşabiliriz, nasıl görüntüyü izlenir hale getirebiliriz?
Çünkü günün sonunda bir iş yapıyorsunuz, bir emek harcıyorsunuz, bir üretim yapıyorsunuz. Bunu insanların izlemesini istiyorsunuz. Bakın bir iş yaptık. Çok değişik sonuçlar elde ettik. Ya da çok enteresan bir insanın kıssasına şahit olduk. Bir bakın isterseniz. Asıl hedefimiz bu. Hasebiyle bunları farklı formlarda anlatıp izleyiciyle bağlantıda kalmak istiyoruz.
Daha çok hoş konularımız, çok hoş formatlarımız var.
Bunlar ete kemiğe bürünme evresinde olduğu için şu an evvelden paylaşmak pek yanlışsız olmaz. Bir tane bu türlü önden bir sufle vermem gerekirse yakında bir alım gücü görüntüsü yapacağız. Tekrar bir araştırma görüntüsü diyebiliriz aslında. İki Roman ikiz kardeş, Çatalca’da Roman mahallesinde yaşıyorlar: Cem ve Can. Fakat bir tanesi; Cem, bir bayanla tanışarak aşık oluyor ve evleniyor. Kız Frankfurt’ta yaşıyor. Eşinin teklifi üzerine Cem Frankfurt’a gidiyor, oraya yerleşiyor. Biz de bu ekonomik krizle bir arada iki kardeşin ortasındaki standartları görmeye çalışıyoruz.
Bunları kaydedip izleyiciye sunacağız. Biri görece krizden inanılmaz derecede etkileniyor, başkası ise hayat standartlarını çok çok üste çektiğini sav ediyor. Biz de o denli mi değil mi bunu gözlemlemeye gideceğiz. Varsayımım Ekim üzere yayına gidebileceğimiz bir görüntü olacak. Şimdilik verebileceğim sufle bu olabilir. Fakat dediğim üzere yeni yayın dönemine başladık. Yeni formatlar, yeni kıssalar, yeni belge hususlarıyla izleyiciyle tekrar ve daha güçlü bir formda buluşmak istiyoruz.
“Çöplerden Semt Analizi” belgeselinin 1. kısmını buradan izleyebilirsiniz:
