Ekonomik korku, her geçen gün varlığını daha çok göstermeye başladı. Gelecek derdi, ay sonu hesaplamaları üzere sorunlar insanların iktisat ile çok daha sık ilgilenmesine sebep oldu. Alışılmış ki bu da onların karşısına yeni iktisat tabirleri çıkardı.
Bu tabirlerden biri de dolarizasyon. Dolarizasyon kendi içerisinde büyük bir terim. Dolarizasyonun çeşitleri olduğu üzere buna neden olan sebep ve sonuçları da mevcut. Bu sebepten ötürü bizde dolarizasyon hakkında derlediğimiz bilgileri yazımızda aktardık.
Dolarizasyon nedir, çeşitleri ve sonuçları nelerdir?
Dolarizasyon nedir?
Dolarizasyon basitçe yerli paranın terk edilip ülkenin rastgele bir yabancı para ünitesini resmi para olarak kabul etmesi manasına geliyor. Ancak dolarizasyonun çeşitleri mevcut olduğu için bu açıklama kısmen hakikat diyebiliriz. Bu yabancı paranın esas kullanım sebebi yerli paranın pahasını saklamakta yatıyor. Yerli paranın kıymet kaybetmeye başlaması birçok büyük firmayı korkutur ve bunun sonucunda da bu firmalar dolarizasyona başvurmaya devam ederler. Bu durumda aslında korkulanın başa gelmesi manasına gelir.
Ülke iktisadı bu mevzuda büyük bir faktör. Ülkenin iktisadı berbatsa ve düzelme ismine pek bir gelişim göstermiyorsa dolarizasyon süratli bir biçimde yayılır ve yükselir. İşler ilerlemeye başladığında ise büyük firmalardan ülkedeki bütün çalışma dallarına sekmeye başlar. Beşerler günlük alışverişlerini döviz ile yapmaya başlarlar ve bu durum yerli paranın büsbütün ülke dışı kalıp rastgele bir dövizin resmi olarak kabul edilmesi ile son bulur. Olağan ki bu durum dolarizasyon olarak isimlendirilmesine karşın mevzu yalnızca dolardan ibaret değil. Asıl vurgulanan olay yerli para ünitesi dışındaki rastgele bir para ünitesinin kabul edilmesi olarak geçiyor.
Dolarizasyonun çeşitleri nelerdir?
- Tam (resmi) dolarizasyon
- Kısmi (gayri resmi) dolarizasyon
- Yarı-resmi dolarizasyon
- Finansal dolarizasyon
- Zıt dolarizasyon
Tam (Resmi) dolarizasyon:
Ülke büsbütün yerli para ünitesini terk eder ve dolar yahut euro üzere, hasılı hangi para ünitesi olduğu fark etmeksizin yerli para ünitesi dışındaki ulusal bir dövizi mahallî para ünitesi olarak kabul eder.
Kısmi (Gayri resmi) dolarizasyon:
Ülke içerisindeki yükselen enflasyon sonucu, beşerler doğal olarak bu enflasyona mahzur olmaya çalışır. Bunun sonucunda ise yerli para ünitesinin bilakis daha sağlam ve emniyetli olan bir para ünitesini tercih ederler.
Yarı-resmi dolarizasyon:
Ülkenin kendi yerli para ünitesi dışındaki ekstra bir ulusal para ünitesinin ülke içerisinde kabul edilmesi yarı-resmi dolarizasyon olarak isimlendiriliyor. Bu durum genel olarak enflasyonun önüne geçilemeyecek kadar yükseldiği vakitlerde kelam konusu oluyor.
Finansal dolarizasyon:
Ülkedeki finansal sisteme duyulan inanç azaldığı için beşerler artık yerli para ünitesi dışındaki bir para ünitesi cinsinden borca girmeye başlarlar. Bu durum tam dolarizasyonun da kapılarının aralanmaya başladığını belirtir.
Aykırı dolarizasyon:
Dolarizasyon cinsinde en sıkıntı görülen kısımlardan biri olan zıt dolarizasyon, tıpkı vakitte en umut vaat eden tıp olabilir. Zira bu durum genel dolarizasyon sürecinin bilakis işlemesini niteliyor. Mahallî para ünitesi tekrar paha kazanıyor ve tasarruf ve kıymet ölçüleri açısından ülke kalkınmaya başlıyor.
Dolarizasyonun nedenleri nelerdir?
- Kredilerin riskli olmaya başlaması
- Enflasyonun çok istikrarsız olması
- Ekonomik volatilite (Volatilite: finansal piyasalarda belli bir eserin belli bir vakit içerisinde fiyatında yaşanan dengesizliktir)
- Ekonomik düşüşe karşı yabancı para cinsine yönelmek
Dolarizasyon muhakkak hiçbir ülkenin yaşamak istemediği çeşitten bir durum. Zira en başta lokal para ünitesinin kıymet kaybetmesi demek, o ülkenin egemenlik sembolünün de yavaş yavaş ziyan görmesi manasına geliyor. Bu durum devletin kendisinden mahallî halka kadar herkesi olumsuz etkileyen bir durum. Halk kendi tasarrufunu sağlamaya çalışırken, firmalar mal ve hizmet fiyatlandırmalarını yaparken yahut borç mukavelelerini hazırlarken yerli para dışında dövize yönelmeleri dolarizasyonun artmasının sebeplerinden birkaçı. Bu durum gerisi gerisini getirerek daha çok güvensizliği, enflasyonda yükselmeyi, mahallî para ünitesi cinsinden iş yapan finansal varlıkların, getiri oranlarında düşüşü, istikrarsız makroekonomik siyasetleri vb. birçok olumsuz olayı tetikleyerek dolarizasyonun süratli bir halde yükselmesini ve ülke iktisadını sarsmasını sağlar. Ülke iktisadının sarsılması ise varsayım edeceğiniz üzere her şeyin daha berbata gideceğini işaretler.
Dolarizasyonun sonuçları nelerdir?
Dolarizasyonun olumlu sonuçları:
- Hakikat bir biçimde yapıldığında ulusal para ünitenin paha kaybının engellenmesi
- Enflasyonun düşüp maliyetlerin azalması
- Ülkenin yabancı ülkelerden kredi alması azalacaktır. Buna bağlı olarak yatırımlar artacak ve ülke kalkınmaya başlayacaktır
- Belirli bir müddetliğine de olsa ülkenin alım ve satım gücü yerine gelir
Dolarizasyonun olumsuz sonuçları:
- Dolarizasyonun yüksek olması durumunda ülke beklenmedik muhtemel şokları kaldıramaz ve bu duruma karşı olması gerekenden çok daha kırılgan olur
- Mahallî para ünitesinin bedel kaybetmesi sonucu ülkeye giren dövizin, yerli satışı yapılan rastgele bir şeye fiyat olarak tesiri çok yüksek olur
- Finansal sistemlerde sarsılmalar yaşandığı için ödemelere yönelik durumlar eskisine kıyasla çok daha az, istikrarsız ve riskli olur
- Borçlu olmak lokal insanlara her zamankinden daha fazla yük bindirir
- Alım gücünün düşmesi üzere olumsuz sonuçlardan ötürü ülkedeki refah düzeyi düşer
- Ülkenin dış ülkeler ile olan ilgisi ziyan görebilir, sorunlar çıkabilir
Sonuç olarak dolarizasyonun kendi çapında olumlu sonuçları olsa da, bu türlü bir durumun içine girmek ülke çapında epeyce güçlü, uzun ve çetrefilli bir süreci tetikliyor ve bu olumsuz sonuçlar nedeniyle doğal olarak ülkedeki ömür her tipten zorlaşmaya başlıyor.
