Fakat birtakım bireyler, ne kadar operasyon geçirirse geçirsin gereğince harika olmadığı hissine kapılarak daha fazla operasyon geçirmek isteyebilir. Bu şahısların en besbelli özellikleri ise daima farklı hekimlere başvurmak, olduğu halinin daima daha güzeli olabileceğini düşünmek ve ameliyattan sonra gelen olumlu taraftaki değişim hissini arzulamak olduğundan kelam edebiliriz. İşte bu üzere durumlarda estetik operasyon bağımlılığından kelam etmek mümkün.
Kişinin estetik ameliyata bağımlı olduğu, daima dış imgesini değiştirmek zorundaymış üzere bir ruhsal baskı hissetmesiyle birlikte anlaşılır. Pekala bir insan neden estetik yaptırmaya bağımlı hale gelir? Bunun psikolojik ve sosyolojik nedenlerine gelin birlikte bakalım.
Estetik cerrahiye bağımlı insanları kınamayın zira bağımlılığın bir sebebi de beden dismorfik bozukluğu.
Beden dismorfik bozukluğu, çeşitli ruhsal rahatsızlıkların tanımlandığı Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı’nın beşincisi (DSM-5) içerisinde bir davranış bozukluğu olarak kıymetlendirilir. Bu durumdan muzdarip olan şahıslar; kendilerini yetersiz, biçimsiz, zayıf, iğrenç ve çok berbat olarak algılayabiliyor. Bu durum genel popülasyonda %1 ve %2 oranlarında görülen hayli az bir psikiyatrik bir durum olsa da estetik cerrahiye başvuranlarda 15 kat daha fazla görüldüğü, yapılan araştırmalar sonucunda ortaya konmuştur. Kısacası sıkça estetik operasyon talebi olan bireylerde bu davranış bozukluğu görülebiliyor.
Beden dismorfik bozukluğu olan şahıslar, günlük ömürde vücutlarında rastgele bir sorun olmasa bile kendilerini kusurlu gördükleri için duygusal olarak zorlanırlar. Bireylerin, yaptırdıkları gerisi ardı kesilmeyen estetik ameliyatların nedeni de içinde bulundukları bu psikolojidir. Olağan ki bu durumu yaşayan kimi şahısların, vücutlarında sahiden doğuştan yahut sonradan gelen bir kusur da olabiliyor.
Bu şahıslar, vücutlarındaki bir yere kafayı takıp o yerin, o kadar berbat olduğunu düşünürler ki bu olumsuz niyetleri onları bir şeyler yapmaya sürükler. Bu şahısların daima aynaya bakma, kendi ferdî özelliklerini kıyaslama, deri yolma ve güvenlik arayışı vardır. Hatta bazen bireylerin, kendi kendilerini ameliyat etme üzere çılgın teşebbüsleri bile olur. Aslında bu davranışlar, bir nevi obsesif- kompulsif (sürekli tekrarlayan niyet ve buna istinaden gösterilen takıntılı davranış) davranış çeşididir.
Bedeninden şad olmayan şahıslar, daima estetik yaptırarak aslında yalnızca vücutlarını düzeltmeye çalışmıyor, tıpkı vakitte kendileriyle ilgili negatif bir algıyı düzeltmeye çalışıyor olabilir.
Psikologlara nazaran; vücutlarından mutlu olmayan beşerler, manzaralarını cerrahi operasyon ile değiştirerek aslında olumsuz benlik algılarını düzeltmeye çalışıyor olabilir. Yani esasen bu bireyler, cerrahi operasyon olsalar bile ruhsal sıkıntılarını çözmedikleri için sürekli ameliyat olma istekleri ve bu isteğe yönelik hareketleri devam ediyor olacak diyebiliriz.
Fakat bu şahıslar, ne kadar bıçak altına yatarlarsa yatsınlar, süreklilik arz eden estetik talepleri ve gerçekçi olmayan beklentileri son bulmayacağı için hem eskisinden daha berbat bir görüntüleri olabilir hem de bu yolda çok fazla para kaybedebilirler. Barbie’ye benzemek için estetik yaptıran Valeria Lukyanova, Nanette Hammond, Blondie Bennett, Heidi Montag, Dakota Rose üzere isimleri bu kapsamda örnek gösterebiliriz.
Hatta Valeria Lukyanova, 2013 yılında Beyaz Show’a katılmıştı ve show boyunca herkesi kendine “Bu, dünyalı mı sanki?” sorusunu sordurur üzere şaşkın şaşkın baktırmıştı. Nanette Hammond ise Barbie’ye benzemek için 2 milyon 368 bin lira harcamasının yanında en son ameliyatını vajinasından geçirerek bu kadarı da olur mu dedirtti.
Tabii ki örneklerimiz yalnızca bayanlarla sonlu değil. Barbie’nin sevgilisi Ken’e benzemek için bıçak altına yatan Rodrigo Alves de epeyce tanınan bir örnek.
Bağımlılığının öteki bir nedeni ise opioid (morfin üzere kimyasal maddeler).
İlginç gelebilir fakat bazen sıkça estetik yaptıranlarda, opioid üzere kimyasal hususların berbata kullanımına rastlanabilir. Kozmetik hedeflerle yapılan operasyonlar, genelde kişiyi halsiz bıraktığı ve ağrılı olduğu için tabipler, yaraların güzelleşmesi ve ağrıların durması için çeşitli bağımlılık yapıcı ilaçları bu şahıslara yazabilir. Yaraların güzelleşmesi ayları bulduğu için bu ilaçlar, bireyde uzun vadeli bir kullanım yaratabilir. Böylelikle hem vücuduyla sorun yaşayan hem de duygusal açıdan zayıf bireyler, bu güzel hissettiren ilaçları daha fazla kullanabilmek için de estetik ameliyatlara ilgi duyabilir. Gördüğünüz üzere durum hiç de iç açıcı değil.
Sürekli plastik cerrahi operasyonları geçirmek sıhhat açısından büyük bir tehdit.
Çok fazla cerrahi operasyon olmak; bedende çok fazla yara oluşmasına, kanın pıhtılaşmasına, enfeksiyonlara, kasların deforme olmasına neden olabiliyor. Hatta fazla anestezi nedeniyle, ameliyat esnasında kalp bile durabiliyor. Birçok hekim, bu riskleri bildiği için çok sayıda estetik operasyon geçirmiş bireyleri ameliyat etmek istemiyor.
Belki de çok operasyon ve bu denli acı, günümüz dünyasında yalnızca âlâ görünmenin kıymetli bulunmasından dolayıdır.
Modern bir toplum yapısının içerisinde yaşıyoruz ve çağdaş insanın vücudunun, ülkü vücut algısı etrafında şekillendirildiğini görebiliyoruz. Günümüzde imaj, bir insan için ‘sahip olunan tek sermaye’ manasına gelebiliyor. Vücut, kapitalizm içerisinde bir tüketim metasına dönüşmüş durumda. Bunu nasıl açıklarsın derseniz, vücudu estetize etmeye yönelik, ‘‘0 vücut, ince bel, dolgun göğüs, kaslı vücut’’ üzere telaffuzlar; insanları, vücutlarını bu kalıplara sokabilmek için daha fazla estetik ameliyatlara itebiliyor. Yani aslında bireyler, estetik ameliyat olarak toplumun beğendiği vücut kalıplarının içerisine giriyor ve böylelikle bir prestij, bir hürmet kazanıyor.
Fakat her şeyde olduğu üzere, vücudun de nasıl görünmesi gerektiğine dair her daim değişen bir anlayış var. Bugün beğendiğimizi, yarın beğenmeme üzere bir tehlike içerisindeyiz. Zira zevkler, beğeniler her daim yeni tüketim alışkanlıklarına dönüşebiliyor. Vücuda yönelik beğeni ve zevklerin değişmesi, insanların vücutlarından şad olmamalarına yol açabiliyor.
Aslına baktığınızda bu içinden çıkılması güç bir döngüye benziyor. Bugün tanınan olanın yarın modası geçmiş olacağı için beşerler, trendi yakalamak için estetik ameliyatları daha fazla tüketip bedenlerini değiştirmeleri gerektiğine yönelik bir baskı ve gereksinimi daima hissedecekler. Daha doğrusu vücuda yüklenen toplumsal manalar, o manalara karşılık gelmeyen bir vücuda sahip olan insanlarda bu değişim baskısını mecburi olarak oluşturuyor üzere de düşünebilirsiniz.
Hatta İranlı Sahar Tabar’ı tahminen haberlerde görmüşsünüzdür. O, insanların beğendiği ve sevdiği bir oyuncu olan Angelina Jolie’ye benzemek için çokça sefer operasyon geçirdi. Pekala sizce sahiden istediği sonucu alabilmiş mi? Ayrıyeten kendine çektirdiği acıya değmiş mi, sizin bu husustaki fikirleriniz nedir?
Editör Notu: Plastik cerrahi yalnızca hoşlaşmak gayesi ile uygulanmaz. Bu cerrahinin tipleri vardır mesela rekonstrüktif cerrahi, doğuştan ya da sonradan olan tüm form ve fonksiyon bozukluklarının düzeltilmesi hedefiyle çalışmalar yapar. Burada ele aldığım, büsbütün kozmetik maksatlarla yapılan estetik ameliyatlar ve bu ameliyatlara yönelik bağımlılık sorunudur.
Kaynaklar: Verywellmind, The Recovery Village, Addiction Center
