Yeni iPhone 14 serisi ülkemizde satışa sunulduktan sonra Apple Store’ların önünde oluşan kuyrukları görmüşsünüzdür Telefonların seks hikayeleri satış fiyatını da o denli Aklınıza haliyle ‘Bu iktisatta bir telefona 40 bin TL kim verecek bu kadar’ diye de gelmiştir
Ya da bir eşiniz dostunuz ‘ Ekonomi makus diyoruz adult hikayeler fakat herkes sokaklarda valla herkesin de altında bir araba ‘üzere birtakım yorumlar yapmıştır Hatta tahminen şöyle bir etrafa bakıp içinizden utana sıkıla bu kanıya hak veresiniz de gelmiş olabilir Pekala sex hikayelerin gerçekten bu nasıl oluyor Neden her şey durmadan değerlenirken ve ekonomimiz zahmetli bir periyottan geçerken sürekli tüketmeye bir şeyler satın almaya devam ediyoruz
Detaysız kısa kolay ne oldu da ‘ekonomi tecavüz hikayeleri kötü’ demeye başladık
Son birkaç yılda art geriye yaşanan pek çok gelişme dünya genelinde ekonomik çalkantılar yaşanmasına neden oldu Pandemi kripto paraların ve madenciliğin yarattığı tesirler sex hikayeleri çip krizi güç krizi derken art geriye gelen çok olay dünya genelinde pek çok ekonomiyi etkiledi
Ayrıca hem ülkemizde hem de tekrar dünya genelinde yaşanan politik tansiyonlar de ekonomiler üzerinde sex hikaye olumsuz tesirler yarattı Türkiye de ne yazık ki iç dış siyaset dinamikleri ve bunların yanında üstte saydığımız pek çok durumdan etkilenerek ekonomik olarak şiddetli bir periyoda girdi
En azından bakkala erotik hikaye oku uğrayan hiçbir şey almasa bir şişe kolayla yanına makarna alan gençlerden pazarda yemeklik arayanlara okul muhtaçlıkları için çıkılan alışverişlerden meskenine eşya bakanlara kadar istisnasız herkes günün her anında bu tesirleri güncel sex hikayeleri oku hissetmeye başladı Zira Türk lirasının pahası düştü enflasyon yükseldi hayat pahalanmaya başladı
Tüm bunlara karşın tüketimin ve satın alma davranışının çılgın üzere artmasının hem ekonomik hem ruhsal nedenleri var
Psikolojik sikiş hikayeleri nedenlere geçmeden evvel bir uzmanın açıklamaları üzerinden ekonomik nedenlerine göz atalım İktisatçı Mahfi Eğilmez bilgiler bu kadar makûs görünürken piyasanın nasıl hâlâ canlı kalabildiğini birkaç unsur ile açıklamış Bu açıklamaları erotik hikaye oku kısaca özetleyelim
- İlk ve en kritik ekonomik münasebet enflasyonun tesirlerinden kaçabilme korkusu Türk lirasının bedeli dolar euro üzere para üniteleri karşısında kıymet kaybetmeye devam ediyor Bu da pek çok eserin zamlanmasına yol açıyor ve enflasyonun da artacağına yönelik bir beklenti yaratıyor Doğal olarak ‘ her şey daha da değerlenmeden alalım‘ mantığı ile herkes eksiklerini kapatmaya, eskilerini yenilemeye hatta ‘stok yapmaya’ başlıyor.
- ”Negatif gerçek faiz izleniminin yarattığı tüketim artışı” Bu maddeyi Eğilmez şöyle açıklıyor Sokakta kimse açıklanan enflasyon oranlarına inanmıyor ve daha fazla olduğunu düşünüyorlar Bu türlü olunca da inandıkları enflasyon oranına nazaran hareket ediyor ve bankaların mevduata verdiği ve açıklanan enflasyon oranlarına nazaran düzenlenen faizleri düşük buluyorlar Bu da zihinlerinde oluşan negatif gerçek faizli yatırım araçlarına yatırmak yerine paralarını gayrimenkul, araba, öbür mal ve hizmetlere ya da döviz yahut altın alımına yatırmalarına neden oluyor. Yani kısaca parayı TL olarak tutmak yerine harcayıp meskene ya da otomobile çevirmek tercih edilen bir ‘yatırım’ aracına dönüşüyor.
- Eğilmez’in dikkat çektiği bir öteki nokta kayıt dışı çıkarların durum üzerindeki tesiri 2021 yılı bilgilerine nazaran Türkiye’nin kayıt dışı iktisadı GSYH nin kabaca üçte biri oranında ve bu da yılda 250 milyar dolar üzere bir sayıya denk geliyor Burada bir parantez açıp GSYH’yi de kısaca tanımlamak gerekirse makul bir vakit aralığında üretilen tüm son eserlerin piyasa kıymetindeki ekonomik ölçüsü diyebiliriz İşte bu ölçüye dahil olmayan ölçünün bir kısmı vergi dışı kalmış çıkarlardan bir kısmı da ‘kara para’ denilen yasa dışı gelirlerden oluşuyor. Eğilmez’in açıklamalarına nazaran bu cinsten paralar ‘kolay harcanıyor’ ve bu paraları ‘aklayarak’ iktisada sokmanın en kolay yolu lüks arabalar, konutlar almak; lüks tüketim harcamaları yapmak… Bu da haliyle ülkede artan tüketimi ve harcamaları etkileyerek ‘piyasaya hareket katıyor’.
- Piyasadaki hareketin bir öteki nedeni ise yabancıların ülkeye getirdiği ve dolaşıma soktuğu döviz olarak açıklanıyor. Turist olarak gelip ‘çarşıyı pazarı hareketlendirenlerin’ yanında birebir vakitte Rusya, Ukrayna, İran, Irak üzere pek çok ülkeden Türkiye’de gayrimenkul yatırımları da artmış durumda. Bu da bilhassa gayrimenkul piyasasındaki hareketi değerli oranda etkiliyor.
- Ülkemizde gerçekleştirilen köprü otoyol havalimanı kent hastanesi üzere büyük yatırımların yarattığı borç yükünün yanında bir de istihdam kısmı var. Buralarda sağlanan istihdam da piyasayı hareketlendiren harcamalar olarak ülke iktisadına geri dönüyor.
- Son olarak pandemi tesiri ile gayrimenkul araba üzere alanlara yapılan harcamalarda artış olduğu düşünülüyor Borca girip otomobil alan, evini satıp bahçelisini alan beşerler piyasanın hareketlenmesini sağlıyor.
İşin bir de psikoloji istikameti var
Ekonomide yaşanan negatif istikamette değişimler toplumların psikolojisini etkiliyor Bu da satın alma davranışında değişikliklere sebep oluyor Daima yaşanan fiyat artışı yükselen enflasyon ve hayat pahalılığı hepimize ‘şimdi alamazsam bir daha hiç alamam’ üzere bir algı olarak geri dönüyor Eksik kalma fakirleşme ve gereksinimlerimizi karşılayamayacak hale gelmeye yönelik dev kaygımız kedi mamasından cep telefonuna her şeyi bir an evvel almak istememizle sonuçlanıyor
Diğer taraftan ise alışverişin psikoloji üzerindeki tesiri var Yürütülen pek çok anket ve araştırma alışveriş yapmanın psikolojiyi olumlu etkilediğine işaret ediyor Bu müspet tesir ‘O kadar da yoksullaşmadım bir akşam çıkıp eğlenebilirim’ ‘Kendime borç harç da olsa hala bir telefon alabiliyorum’ gibi cümlelerle açıklanabilecek bir rahatlama tesiriyle birleşiyor ve ortaya durmadan bir şeyler almaya devam eden lakin giderek fakirleşen bireyler çıkıyor
Hepimizde benzeri bir durum yaşanmıştır kıymetli algımız çoktan değişti bile Birinci birkaç hafta ay şaşırmış olsak da artık bir yoğurt bir ekmek bir de içeceğe 50 60 lira verip marketten çıkmaya çok da şaşırmıyoruz iPhone 14 her ne kadar çok değerli olsa da ‘pahalı oluşu’ bizi şaşırtmıyor Zira diyoruz e bunun kur farkı var vergisi var Bu kabulleniş rastgele bir tüketim eserine ya da teknolojik bir esere para verirken ‘acımamamız’ olarak geri dönüyor ‘E iyi’ diyoruz ‘ ‘Böyle bir iktisatta 10 bin TL’den aşağıya telefon bulamayız zaten ‘ ‘
Bir de pazarlama taktiklerinin ekonomik korkular sebebiyle bizi daha fazla etkilediği gerçeği var Zati tasarrufa odaklanmışken ‘Hemen alın 40 tasarruf edin’ üzere cümleler ya da düzenlenen ‘kısa müddetli kampanyalar’ bizi daha fazla etkiliyor Esasen büsbütün psikolojimizi ve zinhimizi etkileyip satın alma davranışını tamamlatmak niyetinde olan bu ‘kampanyalar’ hassaslaşmış psikolojimizi basitçe etkiliyor ve vazifesini muvaffakiyetle tamamlıyor
Tüm bunların bir ortaya gelişi birikim ve tasarrufa yönelmemizi engelleyerek yangından mal kaçırırcasına tüketmemize iPhone kuyruklarına girmemize o ayakkabıyı da sepete eklememize ‘bir değil beş paket’ almamıza neden oluyor Olan cüzdanlarımıza birikimsiz geleceğimize oluyor
Kaynaklar Mahfi Eğilmez Money Crashers Harvard Business Review The Conversation
