Dünyanın dört bir yanında türlü sebeplerle yıllar içinde ‘hayalete’ dönmüş hayatın terk ettiği sayısız kasaba Escort Gültepe var Bunların bazıları savaşlar bazıları verimsiz topraklar bazıları nükleer krizler bazıları de madencilik faaliyetleri sonrası bomboş kalmış yerler
Bu yazımızda ziyaret edeceğimiz kasaba olan Uranium City ise son kümeye dahil Gültepe Escort Bayan Medeniyetten kilometrelerce uzakta kendi halinde yerlilerin yaşadığı bir ‘çadır kent’ken büyük bir şirketin devasa maden ocağına dönüşen bozulan ve sonra da kurulduğu üzere süratle yıkılan bir kent Gelin birlikte Uranium Gültepe Escort City’nin kuruluş ve yıkılış öyküsüne göz atalım
Uranium City başlangıçta içinde yerlilerin yaşadığı sakin ve huzurlu bir köydü
Kanada’nın kuzeyinde Saskatchewan eyaletinde Athabasca Gölü’nün kıyısında üstünde kuzey ışıklarının dans ettiği yemyeşil ormanlarla çevrili bereketli göllerinde balıkların dolaştığı bir yer Şimdilerde Uranium City olarak anılan bu bölge evvelce işte bu türlü sakin günlerin yavaş aktığı telaşsız bir köydü
Bu bölgedeki yerliler çadırlarda yaşayan geyik avlayıp balık tutan ormanlardan yemişler toplayan geniş bir aile diyebileceğimiz bir küme insandı Bölgeye karadan ulaşım bile yoktu yani aslında buradaki beşerler ‘dünyadan’ büsbütün kopuk bir hayat yaşıyorlardı
1950’li yıllarda bölgede maden keşifleri başladı
Yerli sakinler hayatlarına huzur içinde devam ederken İkinci Dünya Savaşı olup bitmiş dünya çalkalanmış savaş sonrası devrin tansiyonunun tesirleri ise ne yazık ki bu her şeyden uzak toprakları bile vurmuştu
Aslında Saskatchewan eyaletinin geniş topraklarında uranyum madenlerinin olduğu 1930’lu yıllardan beri biliniyordu Lakin İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte Kanada hükümeti ülke genelinde maden arama çalışmaları için özel arama yasağı getirdi Bu sebeple bölgede rastgele bir maden çalışması uzunca yıllar yapılmadı
Lakin tekrar savaş devri ve sonrasında bilhassa ABD üzere ülkelerin nükleer silahlar geliştirmek için uranyum çalışmalarını artırması sonrası 1950’li yıllara girerken Kanada da bu mevzudaki adımlarını yine gözden geçirme kararı aldı Savaştan sonra madenle ilgili yasaklar kalktı ve uranyum cevherine artan ilgiyle birlikte Saskatchewan eyaletinde ağır bir maden arayışı başladı
Bu aramalar sırasında Athabasca Gölü etrafında varlıklı ve geniş bir bölgede bulunan maden yatakları keşfedildi B ölgedeki süratli dönüşüm de başlamış oldu Eldorado Mining Refining isimli şirket bölgedeki tüm maden çalışmalarını yürütmeye başladı
Uranium City sıfırdan inşa edildi
Athabasca gölü etrafında bulunan varlıklı maden yatakları sonrası eyalet hükümeti maden çalışmalarını desteklemek için bölgeyi hareketlendirme kararı aldı Akabinde da Uranium City ismini alan bölge süratle ‘şehirleşti’ Doğal ki kentleşme deyince aklımıza günümüzün dev kentlerini getirmemek gerekiyor
Lakin içinde çok da kalabalık olmayan bir küme yerlinin yaşadığı bölge bir anda ‘büyüdü’ Maden emekçilerinin gelmesiyle Uranium City bir anda eyaletin en süratli büyüyen yerine dönüştü Kısa müddet içinde ise eyalette ‘şehir’ unvanına sahip olmak için gereken 5000 kişi hududunu aştı
Kentte otel okul hastane merkezde büyük bir toplanma alanına dönüşen barlar yesyeni konutlar yapıldı Ortadan tahminen de 3 4 yıl geçmeden Uranium City kalabalık tabanında uranyum maden ocakları olan büyük bir kente dönüştü
Artık bu büyüleyici hoşluktaki topraklarda göl kenarında balık tutan babalar ve ormanlarda koşturan çocuklar değil madende saatlerce çalışıp tahminen de farkında bile olmadan bedenine yüksek oranda radyasyona maruz kalan çalışanlar dolaşıyordu
Süratle yükselen kentin sonu da tıpkı süratle geldi
50’li yılların başından itibaren kurulan büyüyen ve bir anda ‘gelişen’ Uranium City 60’lı yıllarda süratli bir sonun başlangıcındaydı Uranyum ‘piyasasında’ yaşanan dinginleşme Kanada’nın ‘ askeri alanda kullanılacak’ uranyum satışlarını durdurma kararı alması üzere münasebetlerle Eldorado Mining Refining birtakım ‘kesintilere’ gitme kararı aldı
Aslında 1967 68 yıllarında uranyum için ilgi bir müddetliğine arttı lakin bu artış bölgede çıkarılan uranyumu ’emecek’ kadar yüksek değildi Hal bu türlü olunca da 1969’da Uranium City civarındaki madenler için birinci kesinti kararları açıklandı
1970’li yılların ortasında yeni bir hareketlilik periyodu oldu hatta o denli ki şirket eyaletin kuzey bölgesindeki maden çalışmalarını da içeren kimi genişleme programları da açıkladı Tesisleri yenilemek üzere adımlar atıldı Lakin bu adımların hiçbiri yaklaşmakta olan sona mahzur olamadı
Takvimler 1982’yi gösterdiğinde şirket ‘artan maliyetler’ ‘ düşen cevher kalitesi ‘ ve ‘düşüşe geçen uranyum piyasası’ üzere münasebetlerle apansız bölgedeki tüm operasyonlarını durduracağını açıkladı
İnşa edilen koca bir kent tek bir açıklamayla yok oldu
Uranium City sakinlerinin bölgede yaşayan az sayıda yerli dışında neredeyse tamamı buraya sırf maden çalışmaları için gelmişti Bu beşerler için sıfırdan kurulan kent gelen tek bir açıklamayla adeta yıkılmıştı
Bu haber sonrası bölgede yaşayan binlerce personel ve ailesi bölgeyi mecburen terk ederken geride kalanlar da vardı Fakat bu bireylerin sayısı vakitle 50’ye kadar düştü Geride kalan bu az sayıda insan için hayat her geçen gün zorlaşmaya başladı Zira ‘şehirdeki’ tüm işletmeler bir bir kapanmış okul hastane üzere yerler de hizmet vermeyi durdurmuştu Gerisinden da tüm kentteki altyapılar da çalışmaz duruma geldi Yani aslında Uranium City 30 yıllık bir ömrün akabinde 1982’de mevte terk edildi
Geride radyoaktif atıklar çöpler ve çürüyen bir kentin izleri kaldı
Uranium City’nin 30 yıllık kıssasına birlikte göz attık Ancak aslında öykünün temel etkileyici kısmı şimdiye kadar anlattıklarımdan çok bu sonun yarattığı yıkım Zira Uranium City sırf ürkütücü fotoğrafları ve ‘hayalet kasaba’ sıfatı sebebiyle dikkat alımlı değil
Bölge artık adeta dev bir çöplüğe dönmüş durumda Kentin etrafında yer alan maden çukurları suyla doldu bu sular taşarak göle ve toprağa karıştı tüm tabiata radyoaktif atıklar salındı Yıllar boyunca bölgedeki radyoaktif atıkların temizlenmesi milyonlarca ton tartısındaki kayaların ‘ortadan kaldırılması’ için pek çok kere görüşmeler yapıldı Fakat ortaya çıkan dev ‘temizlik bütçeleri’ bu kuytu köşedeki artık yok olmuş kentin neredeyse büsbütün unutulmasına neden oldu
Radyoaktif atıkların yanında kentteki her bir yapı artık neredeyse çürümüş durumda etrafta terk edilmiş araçlar binalar ve tesislerden arta kalanlar bir ormanın ortasındaki dev ve kokuşmuş bir çöplük üzere tabiata karışıyor
İnsan öyküleri de en az kirlilik kadar vahim
Ortadan geçen epey yılın akabinde bölgede 2016’da yaşanan bir orman yangını hem dünyanın hem de Kanada’nın unuttuğu bu bölgenin yine isminin anılmasını sağladı Bölgeye yapılan ziyaretlerin ortaya çıkardığı acı görüntü beraberinde acı öyküler de getirdi
Geçmişte orada maden emekçisi olarak çalışan pek çok insanın arkadaşlarıyla yakınlarıyla yapılan görüşmelerde daima tıpkı bilgi verildi uranyum madeninde çalışan çalışanlardan geriye tanıdıkları kimse kalmamıştı Zira pek birçok ciğerlerine çektikleri görünmez zehir sebebiyle ölmüşlerdi
Aslında uranyum radyoaktif bir element olması sebebiyle zati madencilik faaliyetlerinin ziyan verdiği biliniyor Fakat o yıllarda bu yetmezmiş üzere değişik bir sorun daha olduğu tez ediliyor Bu savlara nazaran yanlış bir bilgi madencilere mevtle sonuçlanacak bir ziyan veriyordu Kelam konusu yanlış bilgi ise alüminyum tozunun akciğerlere ziyan veren silikozis hastalığına uygun geldiği idi Ama aslında alüminyum tozu kanserden erken bunamaya pek çok hastalığa neden olarak mevte yol açabiliyor
Yerliler için de hayat zordu
Alışılmış ki bölgede yaşanan bu yıkıcı dönüşümün tek kurbanı personeller değildi Bölgede yaşayan ve bir anda köylerinin adeta istila edilmesiyle farklı bir hayata alışmak zorunda kalan yerliler de şirket elini eteğini çekip gidince avuçlarında bir çöp yığınıyla oldukları yerde kalakaldılar Bir maden çalışmasının adeta yok ettiği bölge yerli halkın da kendi dokusunu ve doğal hayatını kaybetmesine neden oldu
Doğduğundan beri gölün civarındaki bir çadırda ailesiyle birlikte yaşayan yerli bir bayan bölgeye gelen birinci ‘beyaz insana’ nasıl şaşırdıklarını ve hayal üzere bir hayatın nasıl ‘bittiğini’ anlatırken köylerine gelen birinci ‘beyaz insana’ ithafen ‘şeytan’ diyordu
‘Ama uranyum pak güç için kullanılıyor’
Nükleer santrallerin sayısı güç üretiminde geleceği ‘daha az kirletecek’ bir alternatif olarak dünyanın pek çok bölgesinde giderek artıyor Onu bu kadar öne çıkaran şey ise ‘temiz enerji’ olması Ama kıssanın gerisine baktığımızda nükleer güç santrallerinin en kıymetli bileşenlerinden olan uranyum elementinin madencilik faaliyetlerinin bıraktığı dev yarayı görüyoruz
Evet nükleer güç pek çoklarına kıyasla ‘daha pak’ olabilir Lakin sızıntı ve kaza üzere durumlar dışında sırf madencilik sürecinin bile bu güce ‘temiz enerji’ dememize mani olduğunu söylemek sanırım yanlış olmaz
Uranium City aslında ‘özel’ değil Zira dünyanın dört bir köşesinde yalnızca madencilik faaliyetleri sebebiyle kurulup yıkılan pek çok ‘şehir’ var Lakin Uranium City hem yerli halka hem personellere hem de tabiata kısacık bir müddette verdiği ziyanla durumun vehametini daha düzgün anlamamızı sağlıyor
Uranium City’den geriye kalanlar
Uranium City’ye havadan bir bakış
Uranium City’de kuzey ışıkları
Uranium City’de ailesinin eski meskenini ziyaret eden bir adam
