İsminden de kestirim edebileceğimiz üzere mikro uyku; 20 saniyeden az süren, çok kısa vadeli uyuklamalara verilen isimdir. Lakin üstte bahsettiğimiz şekerlemeler, halk ortasında “Biraz kestirmişim ya!” dediğimiz kestirmeler aslında bu tarifi karşılamıyor.
Mikro uykuya nelerin sebep olacağı, nasıl tehlikelere sebep olabileceği ya da mikro uykuyu nasıl önleyebileceğimiz üzere akıllara takılan soru işaretlerini sizler için cevapladık. Hazırsanız buyurun başlayalım.
Daha evvel mikro uyku yaşayıp yaşamadığınızı nasıl anlayabilirsiniz?
Konumuz uyku olunca hepimizin aklına gözlerimizi kapatıp, şuurumuzun devre dışı kaldığı ve bedenimizin dinlenme durumuna geçmesi geliyor. Pekala ya mikro uyku? Mesaiye kaldığınız bir günün akşamında iş arkadaşınızla sohbet etmek için bir kafede oturduğunuzu düşünün. Siz bir şeyler anlatırken o muhakkak bir noktaya odaklanarak donuk bir biçimde bakıyor ve çevresel etkenlere karşı da duyarsızlaşmaya başladı.
Evet, varsayımlarınız doğru! Arkadaşınız o esnada mikro uyku yaşamış olabilir. Zira mikro uykuda gerçek bir uyku üzere gözlerin kapalı olması ya da bedenin rahat bir durumda olması gerekmez. İstem dışı bir halde şuurun kaybolduğu bu mikro uyku sırasında kişinin bazen gözleri açık ve hatta son derece rahatsız bir pozisyonda olabilir.
Siz de şu durumları daha evvel yaşadıysanız mikro uykuyla tanışmış olabilirsiniz
- Art arda esniyorsanız ya da göz kırpmalarınız çok sıklaştıysa
- Başınızın öne gerçek düşmesiyle ya da bedeninizin anlık sarsıntısıyla kendinize geldiyseniz
- Biraz evvel konuşulan ya da yaşanan şeyi hatırlamıyorsanız mikro uykuyu deneyimlemiş olabilirsiniz.
Mikro uykuyu yaşarken beynimizde neler gerçekleşiyor?
Daha evvel EEG çektirenler yahut beyin dalgalarıyla ilgili bilgi sahibi olanlar beynimizde farklı frekanslarda salınan alfa, beta, teta dalgalarını duymuştur. Zihin aktivitelerimizin uyanıklığına ve etkinliğine nazaran beyindeki frekans değişiklikleri sınıflandırılmıştır. Örnek olarak alfa dalgasının, zihnin rahatlık ve sakinlik durumunda ortaya çıktığını söyleyebiliriz.
Daha evvel birçok kere yaptığımız ve alışkanlık haline gelen yani şuurlu yaptığımız aktiviteler (yemek yemek, konuşmak vb.) sırasında beynimizde beta dalgaları kendini gösterir. Şuurlu davranışlardan çabucak sonra mikro uykuya dalma esnasında, beyin beta dalgalarının çabucak sonra derin bir gevşeme, REM uykusu hatta hipnoz sırasında salınan teta dalgalarına anlık bir geçiş yaşanır.
EEG sonuçları incelendiğinde mikro uykunun, olağan bir uykunun 2. evresine benzediği fark edilmiştir. Beden ısısının düşmesi ve kalp ritminin yavaşlamasıyla dinlenme moduna geçen beden aslında derin bir uykuya hazırlanmaktadır. İşte tam da bu noktada mikro uykunun normal uykudan farkını görebiliyoruz.
Hemen hepimiz bir defa de olsa okul sıralarında disiplinli bir öğretmenimiz ders anlatırken, uykuya yenik düşmüştür. O an uyusak bile derin bir uykuya dalamayız zira aslında beynimiz o derste uyumamamız gerektiğinin farkındadır. Beyin o an uyumaması gerektiğinin saniyeler sonra farkına vardığında birden sıçrayarak uyanırız. İşte tam da bu saniyelik uyumalar ve sıçrama anları mikro uykunun birer işaretidir.
Mikro uykuya sırf uykusuzluk mu sebep olur?
Tahmin ettiğiniz üzere mikro uyku yaşanmasının temel sebebi uyku eksikliğidir. Ağır geçen ve uzun saatler süren iş hayatı, vardiyalı çalışma saatleri yahut sonraki gün girmeniz gereken bir imtihana hazırlanmak için sabahlamanız… Bunların her biri mikro uykuya sebep olabilecek durumlardır. Yani bu durumu yaşamanız için sistemli bir halde uykusuzluk çekmenize gerek yoktur.
Hatta nizamlı bir uyku döngüsü olan insanların, sistemsiz uykuyu hayatının bir kesimi haline getiren insanlara oranla mikro uyku yaşama ihtimalinin daha fazla olduğunu söyleyebiliriz. Uyku eksikliği dışında; kalitesiz uyku, uyku apnesi, obezite, diyabet, yüksek kan basıncı, alkol, telaş ve depresyon da mikro uykuya sebep olabilecek kıymetli etkenlerdir.
Son derece suçsuz görünen bu uyku aslında nasıl tehlikelere yol açabilir?
Mikro uykuya televizyon başında kanal değiştirirken yenik düştüyseniz çok önemli bir tehlikesi elbette ki olmayacaktır. Ancak o an direksiyon başında olduğunuzda işler değişiyor. Kent içinde otomobil kullanmanın yanı sıra uzun yolda da otomobil kullanmanın keyifli ancak bir o kadar da yorucu bir iş olduğunu herkes bilir. Bilhassa gece seyahati yapıyorsanız aman dikkat!
Ulusal Karayolu Trafik Güvenliği Yönetimi, bir yılda yaşanan ölümcül trafik kazalarının 6.000’e yakınının uyku eksikliği çeken şoförlerle ilgisi olabileceğini belirtiyor. Şoförlerle yapılan bir ankette ise iştirakçilerin %4’ünün otomobil kullanırken uyuyakaldığı sonucuna ulaşıldı.
Uyku için temiz görünen 2-3 saniyenin araç kullanırken nelere sebep olabileceğine gelin bir bakalım
Saatte 100 km süratle giden bir şoför 3 saniye uyuyakaldığında ilerlediği yoldan yaklaşık 100 metre sapacaktır. Bu da çift taraflı bir yolda yan şeride geçmeniz manasına gelebilir. Fakat elbette mikro uyku, sırf araba şoförleri için tehlike manasına gelmiyor. Tıpkı vakitte pilotlar yahut sıhhat çalışanları üzere öteki birçok meslek kümesi için de günahsız görünen bu saniyelik uykular hayati tehlikelere neden olabiliyor.
Uykunun sizi ele geçirmeye başladığını hissettiğiniz anlarda şu unsurları uygulayabilirsiniz
- O an ne yapıyorsanız bırakın ve farklı bir aktivite yapmayı deneyin. Örneğin; saatlerdir oturarak çalışıyorsanız, kalkıp biraz yürüyerek ve hareket ederek kan dolaşımınızın hızlanmasını sağlayabilirsiniz.
- Vücut önemli bir uyku yoksunluğu yaşadığında çok kısa vadeli de olsa şuurlu bir formda uyumak, sandığınızdan çok daha fazla güç kazanmanıza neden olacaktır (Tabii uyanmak için alarm kurmayı unutmayın!).
- Kafein almak bir mühlet daha uyanık kalmanızı sağlayabilir. Yaklaşık yarım saat içerisinde etkiyi bedeninizde hissedebilirsiniz.
- Biriyle konuşurken beyin hücrelerimizin uyanık kaldığını düşünürsek konuşmak da mikro uykudan uzak durmak için hoş bir tercih olabilir. Böylelikle daha fazla nefes alır, artan oksijen ölçüsünün kan dolaşımımızda salınmasını sağlayabiliriz.
Yani; birden fazla vakit zararsız sayılabilecek, sırf saniyeler süren mikro uykuya nerede yakalandığınız epeyce kıymetli. Siz de üstte okuduğunuz belirtileri sık sık yaşıyorsanız uyku sisteminizi gözden geçirmenizde, uyku kalitenizi bozan etkenlerden uzak durmanızda yarar var. Bizden söylemesi!
