Birinci Dünya Savaşı sonrası Osmanlı İmparatorluğu’nun işgal süreci hızlanmış ve elimizde kalan son topraklar olan Anadolu da düşmanlar tarafından işgal edilmiştir. Bunun üzerine Mustafa Kemal’in başlattığı Kurtuluş Savaşı sonrası yapılan kongreler sonucunda bu uğraşın siyasi yapısını tüm dünyaya duyurmak ismine, Misak-ı Ulusal kararları ismi verilen altı unsurluk bir bildiri yayımlanmıştır.
Kurtuluş Savaşı’nın siyasi bir manifestosu olarak kabul edildiği için pek çok kişi Misak-ı Ulusal kararlarını Millet Meclisi’nin duyurduğunu düşünür lakin bu bildiri, Mustafa Kemal Paşa’nın yönlendirmesi ile son Osmanlı meclisi olan Meclis-i Mebusan tarafından yayımlanmıştır. Bu kararlar, sonraki yıllarda Türkiye Cumhuriyeti’nin dış siyasetini da belirlemiştir. Gelin Misak-ı Ulusal kararları nelerdir yakından bakalım ve unsurlar halinde Misak-ı Ulusal kararlarını görelim.
İçindekiler
Temelden başlayalım, Misak-ı Ulusal nedir?
Milli Misak olarak da anılan Ulusal Yemin manasına gelen Misak-ı Ulusal, 28 Ocak 1920 tarihinde son Osmanlı meclisi Meclis-i Mebusan tarafından yayımlanmış olan altı unsurluk bir bildiridir. Ahd-i Ulusal Beyannâmesi ismiyle yayımlanan ve daha sonra Misak-ı Ulusal olarak anılan bu bildiri, Kurtuluş Savaşı’nın siyasi yapısını ortaya koyan bir metin olarak tüm dünyaya duyurulmuştur.
Misak-ı Ulusal kararlarının hazırlık ve kabul süreci:
Mustafa Kemal Paşa, 19 Mayıs 1919 yılında Samsun’a çıkarak Kurtuluş Savaşı’nı resmen başlattıktan sonra 22 Temmuz – 7 Ağustos 1919 tarihleri ortasında Erzurum Kongresi ve 4 – 11 Eylül 1919 tarihleri ortasında da Sivas Kongresi yapılmıştır. Sivas Kongresi’nde alınan kararlar sonrası Osmanlı hükümeti değişmiş ve yerine Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin önerdiği adaylardan oluşan bir hükümet gelmiştir.
Son Osmanlı meclisi Meclis-i Mebusan’ın yeni üyeleri 1920 yılının Ocak ayında ikişerli üçerli kümeler halinde gizlice Ankara’ya gelerek Mustafa Kemal Paşa ve meclis kurulmadan evvel ulusal gayretin yürütme organı olan Heyet-i Temsiliye üyeleriyle görüşmüşlerdir. Bu görüşmede onlara Misak-ı Ulusal kararları sunulmuştur. Trabzon mebusu Hüsrev Sami Beyefendi, imzalı metni tekrar gizlice İstanbul’a götürmüştür.
Misak-ı Ulusal kararları ne vakit ve nerede alındı?
Misak-ı Ulusal kararları 28 Ocak 1920 tarihinde kabul edilerek yayımlanmış olsa bile aslında bu kararların alınması Sivas Kongresi sırasında gerçekleşmiştir. En azından temelleri burada atılmıştır. Sonrasında Mustafa Kemal Paşa ile birlikte Heyet-i Temsiliye üyeleri tarafından üzerinde son çalışmalar yapılmış ve bu haliyle Meclis-i Mebusan üyelerine sunulmuştur.
Meclis-i Mebusan, 12 Ocak 1920 tarihinde Misak-ı Ulusal üzerinde çalışmalara başlamıştır. Ankara’dan sekiz husus olarak alınan metin, bu görüşmeler sonucunda altı unsura düşürülmüştür ve 28 Ocak 1920 tarihinde yapılan kapalı bir meclis oturumunda kabul edilmiştir. Ahd-ı Ulusal Beyannamesi ismiyle kabul edilen bu metin, 12 Şubat 1920 tarihinde tüm dünya parlamentoları ve basın ile paylaşılmıştır.
Misak-ı Ulusal kararlarının alınmasının akabinde kısa bir sonra son Osmanlı meclisi Meclis-i Mebusan 11 Nisan 1920 tarihinde resmen kapatılmıştır. Sonrasında hepimizin bildiği üzere 23 Nisan 1920 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi açılmıştır. Bu açıdan baktığımız vakit Misak-ı Ulusal kararlarını alarak Meclis-i Mebusan kendi sonunu hazırlamış ve Türkler için yeni bir devrin kapılarını aralamıştır.
Misak-ı Ulusal hakkındaki kuşkular ve değiştirilen unsurlar:
Misak-ı Ulusal, Ankara’da sekiz husus olarak hazırlanmış lakin İstanbul’da altı unsur olarak kabul edilerek bu biçimde yayımlanmıştır. Özgün metinde bulunan savaş suçlularının cezalandırılmasına ait unsur, son metinde çıkarılmıştır. Yepyeni metinde iki başka unsur olarak bahsedilen mütareke sonları ve Müslüman halkın bölünmezliği, son metinde tek unsur olarak geçmektedir. Yepyeni metinde Milletler Cemiyeti’nin değerini vurgulayan bir öteki unsur de son metinde yer almamaktadır.
Meclis-i Mebusan zabıtlarında Misak-ı Ulusal kararları hakkında herhangi bir kayıt olmaması şüpheli bir durum olarak görülmüş ve bu kararları tüm meclisin değil, sadece Felah-ı Vatan kümesinin onayladığı niyetini doğurmuştur. Misak-ı Ulusal kararlarında bir imza listesi olmadığı için periyodun Birleşik Krallık Büyükelçisi Sir Horace Rumbold, bu kararların geçerliliğinden kuşku duyduğunu söylemiştir.
Misak-ı Ulusal hudutları:
- Batı Trakya
- On İki Ada
- Kars, Ardahan ve Batum
- Halep Vilayeti
- Musul Vilayeti
- Deyr-i Sıkıntı Sancağı
- Kıbrıs
Maddeler halinde Misak-ı Ulusal kararları:
- Madde 1: Osmanlı Devletinin, bilhassa Arap çoğunluğunun yerleşmiş olduğu, 30 Ekim 1918 günkü Silah Bırakışması (Mondros Ateşkes Antlaşması) yapıldığı sırada, düşman ordularının işgali altında kalan kısımlarının geleceğinin, halklarının serbestçe açıklayacakları oy uyarınca belirlenmesi gerekir; kelam konusu Silah Bırakışması çizgisi içinde, din, soy ve gaye birliği bakımlarından birbirine bağlı olan, karşılıklı hürmet ve özveri hisleri besleyen soy ve toplum münasebetleri ile etraflarının şartlarına saygılı Osmanlı – İslam çoğunluğunun yerleşmiş bulunduğu kısımların tümü, ister bir aksiyon, ister bir kararla olsun, hiç bir nedenle, birbirinden ayrılamayacak bir bütündür.
- Madde 2: Halkı, özgürlüğe kavuşunca, oylarıyla Anavatana katılmış olan üç Vilayet (Kars, Ardahan ve Batum) için gerekirse tekrar halkın hür oyuna başvurulmasını kabul ederiz
- Madde 3: Türkiye ile yapılacak barışa kadar ertelenen Batı Trakya’nın hukukî durumunun belirlenmesi de, halkının özgürce açıklayacağı oya nazaran olmalıdır.
- Madde 4: İslam Halifeliğinin ve Aziz Saltanatın merkezi ve Osmanlı Hükümetinin başşehri olan İstanbul kenti ile Marmara Denizinin güvenliği her türlü tehlikeden uzak tutulmalıdır. Bu prensip gizli kalmak şartı ile; Akdeniz ve Karadeniz Boğazlarının dünya ticaret ve ulaşımına açılması konusunda, bizimle birlikte, öteki tüm Devletlerin oybirliği ile verecekleri karar geçerlidir.
- Madde 5: Müttefik Devletler ile düşmanları ve onların kimi ortakları ortasında yapılan antlaşmalardaki prensipler çerçevesinde, azınlıkların hakları, komşu ülkelerdeki Müslüman halkların da özdeş haklardan yararlanması umudu ile, bizce de benimsenip teminat altına alınacaktır.
- Madde 6: Ulusal ve ekonomik gelişmemize imkan bulunması ve, daha çağdaş biçimde, tertipli bir idareyle işlerin yürütülmesini başarmak için; her devlet üzere, bizim de gelişmemiz şartlarının sağlanmasında, bütünüyle bağımsızlığa ve özgürlüğe kavuşmamız ana prensibi varlık ve geleceğimizin temelidir. Bu nedenle siyasal, yargısal, nakdî vb. alanlarda gelişmemizi önleyici sınırlamalara [Kapitülasyonlar] karşıyız. Saptanacak borçlarımızın ödenmesi şartları da bu prensiplere muhalif olmayacaktır.
Son Osmanlı meclisi tarafından yayımlanan, Kurtuluş Savaşı’nın siyasi bildirisi olarak kabul edilen ve sonraki yıllarda Türkiye Cumhuriyeti’nin dış siyasetinin temellerini belirleyen Misak-ı Ulusal kararları nelerdir sorusunu yanıtlayarak bu değerli metin hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Husus hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
