Yerini bugün yaşadığımız Türkiye Cumhuriyeti’ne bırakmadan evvel Anadolu başta olmak üzere dünyanın dört bir yanına yüzlerce yıl boyunca hükmetmiş olan Osmanlı Devleti ismini, kurucusu olan Osman Bey’den almıştır. Osman Gazi olarak anılan Osman Beyefendi, Anadolu’ya yerleşen birinci Türk aşiretlerinden biri olmakla kalmamış birebir vakitte Türk – İslam kültürünün bugün bile sürmekte olan pek çok geleneğinin temellerini atmıştır.
Osman Gazi’nin attığı en kıymetli adım elbette Osman Devleti’ni kurmaktır lakin daha da kıymetlisi göçebe Türklerin artık bir yeri yurdu olması ve kalıcı eserler bırakması fikrini ele geçirdiği topraklar sayesinde oluşturmuştur. Maalesef kendisi hakkında bilinenler, vefatından çok sonra yazılan kaynaklardan elde edilmiştir. Gelin Osman Gazi kimdir yakından bakalım ve hayatı üzerinden bir devletin nasıl kurulduğunun ayrıntılarını görelim.
Malazgirt zaferi sonrası Türkleşen Anadolu’nun o dönemki durumu:
Her şey 1071 Malazgirt Savaşı ile başladı. O güne kadar Türkler Orta Asya ve etrafında pek çok devlet kurmuş olsalar da halkın geneli göçebe kültürü ile yaşıyordu ve Anadolu sırf bir göç rotasıydı. 1071 yılının 26 Ağustos gününe geldiğimizde ise işler değişti zira Alp Arslan komutasındaki Selçuklu ordusu Bizanslıları mağlup ederek Anadolu’nun kapılarını Türklere açtı.
O vakte kadar kısım kısım Müslüman olmuş olan Türkler, bu zafer ile birlikte Anadolu’da ve Ortadoğu’da süratle toprak kazanmaya başladılar. Bizans giderek küçülmüştü. Fakat bölgedeki Selçuklu güçleri de pek çok nedene bağlı olarak giderek tesirini kaybetmiş ve merkezi idare güç kaybederek mahallî güçler ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu dönüşüm sürecinde yaşanan uğraşta, Türk aşiretleri kendi beyliklerini kurmayı başarmışlardı.
Osman, babası Ertuğrul Beyefendi ölünce aşiretin başına geçiyor:
O periyot Anadolu’da bulunan beylikleri pek de gözümüzde büyütmemek gerekiyor. Bunlar daha çok göçebe halkların bir ortada itimatla yaşamalarının sağlandığı bölgelerdi. Bunlardan bir tanesi de Osman’ın babası Ertuğrul Bey’in aşiretiydi. Bu bölge, Ertuğrul Bey’in vaktinde Selçuklu sultanına yaptığı hizmetlerin bir mükafatı olarak ona verilmişti.
Bu bölge Söğüt ve civarındaydı. İşte Osman burada, 1258 yılında dünyaya geldi. Bir beyefendi oğlu olarak elbette ayrıcalıkları vardır fakat o periyodun yapısı gereği tüm çocuklar ve gençler üzere büyüdü. 1280 yılına geldiğimizde Ertuğrul Beyefendi hayatını kaybetti ve Osman onun yerine geçerek Osman Beyefendi oldu. Onun planları, babasınınkinden çok daha büyüktü.
Osman Gazi kimdir? Hayalinde dünyaya hükmedeceği haber verilen bir aşiret beyefendisi:
Osman, beyefendi olduktan sonra o devrin değerli din adamlarından ve en yakın arkadaşlarından bir tanesi olan Şeyh Edebali’nin kızı Malhun ile evlenmek istedi. Şeyh Edebali evvel bu evliliğe karşı çıktı. Fakat Osman Beyefendi bir hayal gördükten sonra fikri değişti ve Osman Beyefendi ile Malhun evlendi.. Bu hayal, Osman Bey’e bir müjdenin haberini veriyordu.
Osman Bey’in gördüğü hayalde bir ay yükseliyordu. Ayın içinden bir ağaç filizleniyordu. Filizlenen ağaç insanlara gölge oluyor, su veriyordu. Bu ağacın filizlerinden biri de Pir Edebali’nin göğsüne giriyordu. İşte bu düş ile Osman Bey’e, sahip olduğu beyliğin çok daha büyüyeceği ve bir imparatorluğa dönüşerek tüm dünya beşerlerine hükmedeceği müjdeleniyordu.
Osman Beyefendi, Osmanlı’nın vazgeçilmez ögesi olan akıncıları kuruyor:
Osman Beyefendi idareye geçtikten sonra yaptığı birinci icraatlerden biri uç beyefendileri görevlendirmekti. Bu beyefendiler, hudutlardaki bölgelerden sorumlulardı. Askerleri hafif süvari akıncılardan oluşuyordu. Görevleri, ileride yapılacak savaşlar için adam toplamak ve düşman kuvvetler hakkında istihbarat almaktı. Bu sistem, yüzlerce yıl boyunca Osmanlı Devleti’nde akıncılar olarak uygulanmıştır.
Bu uç beyliklerinden biri Bizans kalesi Nikomedia’ya, biri İznik’e, biri de Karadeniz’e karşı olan sonda bulunuyordu. Osman Beyefendi, bu uç beylerinin destekleriyle eski Türk akıncı taktikleri uygulayarak küçük yerleşim yerlerini ele geçiriyor ve adım adım ilerliyordu. Ele geçirdiği yerleşimler ortasında Yenişehir ve Eskişehir vardı. Osman Beyefendi, bu süreçte Osman Gazi ismini almıştı.
Osman Gazi’nin İznik kuşatması bütün gözleri onun üzerine çeviriyor:
Nicaea kenti, bugünkü ismiyle İznik; o periyot Bizans’ın idari merkeziydi. Güçlü surlar ve kalabalık bir ordu ile korunan İznik’i Osman Gazi gözüne kestirdi ve bir kuşatma başlattı. Bu kuşatma tam iki yıl sürdü. Maalesef kent alınamadı ancak bu bir yenilgi değildi. Zira İznik, 1198 yılında yapılan Haçlı Seferi sırasında bile alınmamıştı. Bu kuşatma ile Osman Gazi, öbür Türk beyefendilerinden farklı olduğunu herkese göstermiş oldu.
Osman Gazi’yi fark edenlerden bir tanesi de devrin Bizans imparatoru Andronicus Paleologus’tu. Paleologus, Osman Gazi’yi kendi imkanlarıyla yok edemeyeceğini bildiği için önce İlhanlılarla, daha sonra da Katalan paralı askerlerle anlaştı. Lakin her iki küme da kelamlarından dönünce Osman Gazi’nin yükselişi önlenemedi ve sonunda Bursa kuşatması başladı.
Osman Gazi, Bursa’nın ele geçirildiğini göremeden hayatını kaybetti:
Osman Gazi gözünü bir kere Bizans topraklarına dikmişti, vazgeçmeyecekti. O periyot Bitinya Krallığı’nın merkezi olan Prusa yani Bursa kuşatması başladı. 1308 yılında başlayan kuşatma zorluydu zira Bursa’nın Konstantinopolis başta olmak üzere pek çok bölge ile deniz kontakları vardı. Bu temaslar yıllar içinde tek tek kesildi.
Bursa kuşatması on yıldan uzun sürdü. Maalesef Osman Gazi 1324 yılında hayatını kaybetti ve yıllarca kuşattığı bu kentin alındığını göremedi. Vefatı sonrası idareye geçen oğlu Orhan Beyefendi, bu kuşatmayı nihayete erdirdi ve Bursa’yı topraklarına katarak başşehir yaptı. Beyliğin hudutları Orhan Beyefendi periyodunda Konstantinopolis’e kadar genişledi.
Osman Gazi neler yaptı?
Osman Gazi periyodundan günümüze kalan rastgele bir eser yoktur. Zira onun devrinde hala bir Selçuklu beyliği üzere hareket ediliyordu. Kültür ve siyaset bu formda taraf bulmuştu. Aslında beylikteki beşerler da hala eski Türkler dediğimiz beşerler oldukları için göçebe bir hayat stilini benimsiyor ve oldukları yeri kalıcı kabul etmiyorlardı.
Bursa’da Hacı Özbek Camii’nin inşa edilmesi, nüfusun kademeli olarak yerleşik hayata geçmesi üzere gelişmeler Orhan Gazi vaktinde yaşanmış olsa da tüm bunların temeli Osman Gazi tarafından atılmıştır. Çünkü kendisi babasından aldığı küçük beyliği yönetim etmekle yetinmemiş ve Bizans üzere periyodun büyük güçlerine meydan okuyarak kendilerinin süreksiz ziyaretçiler olmadıklarını, bu bölgenin yeni sahipleri olduklarını duyurmuştur.
Osman Gazi, babasından aldığı toprakları üç katına çıkarmıştır. Bilecik, Eskişehir, Sakarya, Kütahya, Yenişehir ve Bursa etrafındaki birtakım bölgeler onun devrinde beyliğe katılmıştır. Şeyh Edebali’nin de tesiriyle Osman Gazi devrinde Türk – İslam kültürü oluşmuş ve bugün bile devam eden pek çok geleneğin temelleri atılmıştır.
Yüzlerce yıl boyunca dünyanın dört bir yanında karar sürerek bir imparatorluğa dönüşen Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Gazi kimdir sorusunu yanıtlayarak hayatı üzerinden bir devletin kuruluş öyküsünü anlattık. Husus hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
