Ters efor kuralından kelam eden ilk kişi, İngiliz filozof Aldous Huxley’dir. Filozofa nazaran; kısa müddet içerisinde muvaffakiyet elde etmek ismine bir şeyi şuurlu olarak ne kadar çok denersek o bahiste o kadar az başarı sağlarız. Zira bir hususta gayret gösteriyoruz diye o mevzudan çabucak muvaffakiyet sağlamamız mümkün değildir. Bir de şu var ki beşerler başlarına gelmesinden korktukları şeyleri aslında hayatlarına çekebiliyorlar.
Yani bir şeyin gerçekleşmesi sizin için ne kadar kıymetliyse onun gerçekleşmemesinden de o kadar korkabilirsiniz. Aslında bu kaygı, kişiyi, yapma ve yapmama arasında ikilemde bırakan epeyce paradoksal bir duruma neden olur. Ama Huxley’e nazaran, bir bahiste muvaffakiyet sağlamanın temel anahtarı gevşemek. Yeterli de rahat bir psikolojide olup gerilim altında kalmadan, bir bahiste nasıl muvaffakiyet elde edebiliriz?
Gevşemekten kasıt, yapılan işi haddinden fazla ciddiye alıp hudutları zorlamamak.
Yani şöyle düşünün; birinci sefer bisiklete biniyorsunuz, bisiklet sürmeyi öğrenmenin vakit alan bir aktivite ve makul kuralları olduğunu biliyorsunuz lakin birinci kez bu tecrübesi yaşayacağınız için bisiklet üzerinde istikrarda durmayı bir türlü başaramıyorsunuz. Bunu olağan karşılamak yerine o an içerisinde çabucak konunun üzerine gidip olmayan şeyi oldurmaya çalıştığınızda kendinizi gerilime sokmuş oluyorsunuz.
Üstüne üstlük bir de ”hiçbir vakit bisiklete binemeyeceğim” fikrine kapılıp tasa duyduğunuzda nitekim de bisiklete binemiyorsunuz. Zira esasen bir şeyi başaramayacağınıza inandığınızda, o şey üzerinde bir kere efor sarf edip bir daha uğraşmayarak o inancı gerçekleştirmiş oluyorsunuz. İşte bu niyetlere kapılmak, ters uğraş yasasına göre size yalnızca zaman kaybı yaşatır. Zira bu ideolojiye nazaran, bir şeyin olacağı varsa vakti geldiğinde esasen olacaktır.
Aslında bu felsefi anlayışın kökeni Taoizm’e dayanıyor.
Çin’de ortaya çıkan Taoizm anlayışı; gösterilen çabanın, beklenenin karşıtında sonuç vermesini aşmak için Wu Wei anlayışını benimsemek gerektiğini söylüyor. Wu Wei’nin manası ise teslim olmak demek. Bu fikir biçimi akışa bırakmayı bilgelik olarak algılamamız gerektiğini ifade ediyor. Yani ısrarla bir bahis üzerinde uğraşmak bize yarar getirmiyorsa bazen sıkıca tuttuğumuz şeyleri elimizden bırakmaktan korkmamamızın değerine vurgu yapılıyor.
Aslında bu ideolojiyi mukadderatçı bir bakış açısıyla eş bedel tutmamak gerekiyor. Zira bu niyet biçimi uğraştığımız şeylerin, bazen bizim kapasitemizi aşması nedeniyle sonuç vermediğini söylüyor. Yani teslimiyetten kasıt; kişinin her şeyde başarılı olmayacağı gerçeğini bilerek biraz sakinleşmesi. Bu anlayışa nazaran kişi yanlışsız bildiği yolda ilerlerken yapması gerekeni relax bir psikoloji içerisinde yapmalı, gereksiz kaygıları bir kenara bırakmalı ve sonucun ne olacağını düşünmeden akışa bırakmalı.
Aslında karşıt gayret kuralı bize, kimi şeylerin gerçekleşmesi için sabır ve vakit gerektiğini anlatmaya çalışıyor.
Şöyle düşünün; yeni bir spor kısmı öğrenmek için yalnızca yetenek yetmiyor, o sporun tekniğini de öğrenmek gerekiyor. İşte o spor dalının hareketlerini ezberlerken, bir yandan da yapılması gereken hareketin ne için yapıldığını zihninizde kodlamak zorunda oluyorsunuz. Böylelikle tüm bunlar belli bir öğrenme seyahatini başlatıyor ve yavaş yavaş o spor alanında başarılı olmaya başlıyorsunuz.
Yani başarılı olmak yalnızca bir hususta maharetli olmak değil, tıpkı vakitte o mevzunun gerektirdiği kurallara hâkim olmaktır. Böylelikle bir işte ustalaşmanın vakit gerektirdiğini görmüş olursunuz. Velhasıl bir şeyi bir kere deneyip ‘’işte ben de bundan korkuyordum, zati yapamayacağımı biliyordum’’ duygusuna kapılırsanız karşıt efor kuralının tuzağına düşmüş olursunuz.
Bir hususa saplantılı biçimde baş yormak, tasa ve gerilim düzeyinizi daha da artırır. Bazen güzel işler çıkarmak için daima o işe odaklanmak yerine bir süre orta verip sonra tekrardan işe koyulmak daha yararlı olabilir. ABD’li iş insanı Warren Buffet da yetenek ve çaba ne kadar çok olursa olsun, bazen kimi şeylerin vakit alacağını bilmek gerektiğini tabir ediyor.
Kaynaklar: Big Think, Medium, Spica
