Türk bilim kurgu edebiyatı dendiğinde başınızda canlanan bir şey var mı Şayet bu mevzuya özel Kıbrıs Escort bir ilginiz yoksa muhtemelen aklınıza bir elin beş parmağını geçecek sayıda eser bile gelmeyecektir Fakat üzülmeyin bu bahiste durum büyük bir kesim için bu türlü
Bu içerikte hem bu durumun Lefkoşa Escort birtakım nedenlerine odaklanacak hem de aslında yıllar içerisinde epeyce büyük bir gelişme kaydetmiş Türk bilim kurgu edebiyatının tarihine kısaca göz atacağız
Sizce birinci Türk edebiyatında bilim kurgu izleri birinci olarak Girne Escort ne vakit ortaya çıkmıştır
Dilimizde yaygın olarak bilim kurgu biçiminde kullanılan sözün temelleri dünyada birinci olarak 1926 yılında çıkan birinci bilim kurgu dergisinde atılıyor Amazing Stories isimli bu mecmuada ‘Science Magosa Escort Fiction’ tabiri birinci sefer Hugo Gernsback tarafından kullanılıyor İlgi gören ve sevilen bu tabir ve tıp kısa müddette yayılıyor ve sık sık kullanılmaya başlıyor
Türkçede ise aslında genel olarak uzunca yıllar boyunca çeviri olarak hayatımıza dahil olan bu cins için kurgubilim düşbilimsel yapıt üzere kimi ifadeler kullanılmış Bilim kurgu ise birinci sefer 1973 yılında Türk Lisanı Mecmuası’nda muharrir Orhan Duru tarafından kullanılır Hazırladığı bilim kurgu belgesinde bu tabire yer vererek bu halde kullanılması istikametinde teklifte bulunan Duru’nun tabiri kabul edilir ve böylelikle bilim kurgu sözü lisanımıza kazandırılmış olur
Orhan Duru birebir vakitte Türk edebiyatında bilim kurgu ögelerine yer veren türün gelişmesi için çalışmalarda bulunan değerli isimlerden biri Hatta edebiyat tarihinde özgün bilim kurgu kıssaları yazan birinci muharrir olarak da geçer lakin bu ‘bilim kurgu sözünü birinci kere kullanması’ ve ‘bu tipi anlatıp geliştirmeye çalışan birinci isimlerden olması’ sebebiyle bu türlü anılır
Fakat aslında Türk edebiyatında bilim kurgu izlerine çok daha eski tarihlerden itibaren rastlanır Hatta kimi kaynaklar Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme’sinde bulunan kimi anlatıların bilim kurgu izleri taşıdığına dikkat çeker
Örneğin Evliya Çelebi’nin Viyana’dan anlattığı bir kıssada bir kahve dükkanının önünde durmadan ve başlarını bile oynatmadan kahve döven Türklerden bahsedilir Evliya Çelebi bu duruma reaksiyon göstermek ister zira bu Türkler ona nazaran köle üzere çalışmaktadır Gündüz ‘olay çıkarmamak için’ oradan uzaklaşan Çelebi akşam olduğunda tekrar oraya sarfiyat O sırada dükkandan çıkan adam birden ‘köle Türklerin’ kavuklarını çıkarır kıyafetlerini soyar Evliya Çelebi kahve döven kölelerin Türk beşerler olmadığını makine olduğunu görür Şimdilerde ‘robot’ diyebileceğimiz bu makineler Çelebi’nin çok dikkatini çeker ve uzun uzun tasvir ederek bu makineye dair şaşkınlığını anlatır
Aynı halde Seyahatname’den bir öbür kısımda Evliya Çelebi İstanbul’da düzenlenen bir etkinlike ‘ uçan beşerli füze ‘den bahseder Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesinin yer yer kurmaca yer yer gerçek anlatılardan oluşması sebebiyle öykülerinde bulunan bu tipten bazı ögelerin edebiyatımızdaki birinci bilim kurgu izleri olduğu söylenir
Ancak olağan ki bilim kurgu cinsinde edebi bir eser olarak kabul edilemeyecekleri aşikârdır Tekrar de bir yazılı metinde bu çeşitten tabirlerin kullanılmasına yönelik güzel birer referans kabul edilebilirler Şayet bu türlü kabul edecek olursak Türk edebiyatında bilim kurgu izlerinin 17 yüzyıla kadar gittiğini söylemek yanlış olmaz
Peki birinci ‘gerçek bilim kurgu eserleri’ ne vakit verilmeye başlandı
Eserlerde yer verilen bilim kurgu ögelerinden uzaklaşıp nitekim kurgulanmış bir Türk bilim kurgu yapıtı birinci defa ne vakit kim tarafından verilmiştir diye baktığımızda karşımıza pek çok isim çıkıyor
Molla Davudzâde Mustafa Nazım Erzurumi tarafından 1913 yılında kaleme alınan Hayalde Terakki ve Medeniyet i İslamiyeyi Rüyet ve Refik Halit Karay’ın ise Ago Paşa’nın Hatıratı isimli yapıtında yer alan 1921 tarihli Hülya Bu Ya isimli öyküsü birinci Türk bilim kurgu yapıtları olarak anılıyor
Bu iki yapıtın akabinde ise Cumhuriyet periyoduna baktığımızda karşımıza Cevat Şakir Kabaağaçlı nın 1948 de yayınlanan ‘Büyük Kukuriko’ adlı hikayesi ve Dr Vedii Alım Hataylı nın 1943 tarihli Hayal mı Hakikat mi isimli hikayesi çıkıyor
Bu eserler ne anlatıyordu da bilim kurgu olarak kabul edildi
Molla Davudzâde Mustafa Nazım Erzurumi tarafından kaleme alınan Hayalde Terakki ve Medeniyet i İslamiyeyi Rüyet isimli eser ütopik bir bilim kurgu diyebiliriz Bu yapıtta karakter hayalinde 400 yıl sonrasının İstanbul’una masraf ve orada dedesi ile karşılaşır İkisi birlikte geleceğin İstanbulunu gezip şaşırmaya başlarlar zira pek çok şey değişmiştir Yapıtta bilim kurgusal olarak dikkat çeken ayrıntılar ise giysi üzere giyildikten sonra elle hareket ettirilip yükselen uçma makineleri su ve hava basıncıyla daima ilerleyen masrafsız motorlar uzaydan imaj alıyor üzere tanım edilen ‘her şeyi görme aleti’ günümüzdeki uyduları andıran duyuru makinesi uyku makinesi üzere ayrıntılar diyebiliriz
Hülya Bu Ya isimli yapıtta ise Amerika’dan Ankara’ya gelen bir turistin gözünden devrin Ankarası anlatılır Bir cins hiciv olarak da anılabilecek yapıtta ” Ankara da mevsim yoktur dedi birtakım bilimsel usuller sayesinde atmosferde daimi bir sıcaklık teminine muvaffak olduk, yeraltındaki kaloriferler toprağı ısıtır ve elektrik makineleri göğe sıcaklık verir, hatta burada yağmur ve kar yağmaz, gündüz ve gece olmaz! İstiklal ilan edileli geceler gündüz oldu!” üzere sayısız tabir ile hayali bir Ankara anlatılır Tekrar birebir yapıtta ‘ adam makineleri ‘ üzere tabirlerle anne karnına gerek kalmadan bebeklerin dünyaya geldiği bir makine sistemi anlatılır Bu makineler bir haftada 9 ay 10 günlük sürecin tamamlanmasını sağlar sonra bir öteki makinede bebek tekrar kısa müddette 10 yaşında bir çocuk kadar gelişmiş hale getirilir
Cevat Şakir Kabaağaçlı’nın Büyük Kukuriko isimli hikayesine baktığımızda ise neredeyse 1984’te gördüğümüze misal distopik ve ürkütücü bir toplumun öyküsünün anlatıldığını görürürüz Kıssayı bilim kurgu cinsine dahil eden ögeler ise bu distopik toplumda toplumun işlemesi için pek çok absürt ‘icatların’ yer alması Örneğin kıssada ‘motorize acı ve motorize sevinç pistonları ‘ üzere insanların hislerini denetim eden aletlerden ‘felsefe cihazı’ üzere icatlara kadar pek çok öge var
Dr Vedii Alım Hataylı nın 1943 tarihli Hayal mı Hakikat mi isimli yapıtı ise uzayda seyahat etmeye başladığımız birinci eser Birden kendini boşlukta süzülürken bulan ve ardından Mars’a giden karakter orada Marslılarla tanışır Hayli gelişmiş teknolojileri olan Marslılarla icatları ve ideoloji üzere mevzular üzerine tartışan karakter akabinde Dünya’ya geri döner
Türk edebiyatında bilim kurgunun tarihi biraz tartışmalı ve hayli karışık
Yukarıda sıraladıklarım dışında benzeri tarih aralıklarında üretilen farklı eserler de var Lakin bu noktada ‘ bu eser bilim kurgu tipine dahil edilmeli mi ‘ ‘bir yapıtı bilim kurgu çeşidine ilişkin yapan şey nedir ‘ üzere edebiyatımızda günümüzde bile devam eden tartışmalar sebebiyle net bir pozisyonlandırma yapmak mümkün değil
Örneğin duşta çıkılan seyahatler ile kurulan ütopik ya da distopik cihanlar çokça yer alıyor edebiyatımızda Lakin edebiyat etrafları bu tipten pek çok yapıtı bilim kurgu tipine ilişkin görmüyor Üstte saydığım eserler bile aslında bir seçki neredeyse her biri birbirinden farklı kaynaklarda listeye girmişken bir öbür kaynakta ismi bile geçmeyebiliyor …
Bu durumun en büyük sebeplerinden biri ne yazık ki edebiyatımızda bilim kurgu tipine verilen pahanın hayli aşağıda olması Bilhassa 1950 nesli ve sonrası yavaş yavaş hikayelerle dergilerle ve kitaplarla bilim kurgu edebiyatımıza daha sağlam adımlarla girmeye başlasa da bilim kurgu üreten müelliflerin ‘ gerçek bahisleri işlemekten korkan ve hurafeleri yazan yazarlar ‘ üzere bir imajla anılması da bu etkenlerden biri Birebir vakitte yayınevlerinin bilim kurgu yapıtlarına baht vermemesi cinsin uzunca yıllar kıymet görmediğinin ispatı
Neyse ki 1970’li yıllardan itibaren bilim kurgu edebiyatımız da hareketleniyor
Yazının en başında bahsettiğimiz bilim kurgunun isim babası Orhan Duru’nun adımları ve bilim kurguyu edebiyatımıza kazandırmak için attığı adımlar sonrası 70’li yıllarda Türk bilim kurgusu ismine pek çok kıymetli gelişme yaşandı
Bu yıllarda çeviri bilim kurgu yapıtlarının yayınlanması artarken bir yandan da birinci Türk bilim kurgu mecmuası olan Antares 1971 yılında yayın hayatına başladı Antares’in çabucak gerisinden pek çok mecmua yayın yapmaya başladı Böylelikle Türk edebiyatında eser sayısı daima artan bir çeşit olarak anılan ve bedellendirilen bilim kurgu devri başlamış olur
Bu mecmualar ortasından ülkemizde bilim kurgu tipine kıymetli katkılar sunan isimlerden biri olan Selma Mine’nin çıkardığı X Bilinmeyen isimli mecmua geliyor X Bilinmeyen kuruluşundan sonra bilim kurgu hikaye yarışları düzenlemek üzere değerli adımların atılmasını sağlıyor Selma Mine ise edebiyatımızdaki birinci bayan bilim kurgu muharriri ve birinci çocuk bilim kurgu romanı olan Uzay Yolu’nu ve akabinde da tekrar pek çok bilim kurgu yapıtını kaleme alıyor
Dergilerle bir arada gelişen bilim kurgu anlatısı yıllar içerisinde pek çok yapıtla taçlandırıldı Günümüzde de pek çok muharrir edebiyatımız için bilim kurgu çeşidinde eserler vermeye devam ediyor Bu husustaki bir diğer içeriğimde günümüze yaklaşan Türk bilim kurgu yapıtlarından ve okuyabileceğiniz tekliflerden bahsedeceğim Siz de teklifiniz olursa yorumlarda bizimle paylaşabilirsiniz
