ABD’de FOMC kanat çırpıyor, bizde PPK pek etkilenmiyor ancak öbür ülkelerde fırtına kopuyor. Ekonomistler bu durumu özetledi. Fed’in kararı ne demek? ABD’de faiz artarsa, hangi ülkeler resesyona girer? Türkiye iktisadını neler bekliyor?
Faiz nasıl oluşur?
Uluslararası piyasalar denince Türkiye’de birinci akla gelen uzman olan Şant Manukyan, Radyo Sputnik’te katıldığı Atilla Güner’le Akşam Postası programında Fed’in faiz kararına yönelik bu kadarın tüm ülkelerde de faiz artışı manasına geldiğini söyledi. Dünyada sistemin dolar üzerinden yürüdüğünü hatırlatan Manukyan, öteki bacağın da tahvil olduğunu söyleyerek, bunu şu biçimde açıkladı:
Faiz, ABD’nin risksiz tabir edilen faiz ve bunun üzerine enflasyon ve ülke riskinin konulmasıyla oluşur.
“Fed, enflasyonla uğraş ediyor”
Şant Manukya, Fed’in daha evvel yaptığı enflasyon süreksiz açıklamalarının, son data ile yerle bir olması münasebetiyle sert faiz artışına giderek, talep kaynaklı enflasyonu düşürmeyi seçtiğini ve böylece enflasyon düşerse borç maliyetlerinin de düştüğünü açıkladı.
Pandemide bilhassa ABD’nin hane halkı yardımlarının yöneldiği tüketimin baskı altına alınmak istendiğini belirten Manukyan, bunun da yolunun faiz artışı olduğunu, böylece risk taşımayan getirilerin yükseldiğini bunun da doları meskenine döndüreceğini söyledi. Öteki ülkelerin ise bu faiz artışını aşması ile para çıkışının azalacağını da ekledi.
“Türkiye, uzun vadede etkilenecek”
Cumhuriyet’ten Ali Can Polat’ın aktardığına göre, ENAG kurucusu Prof. Dr. Veysel Ulusoy, Fed’in faiz artışını birçok ülkede piyasaların bu karara süratli reaksiyon verdiğini, bizim ise bu kısa vadede vermediğimiz reaksiyonun uzun vadede tesirli olacağını ve bu tesirin de olumsuz olacağını açıkladı. Yabancı yatırımcının azalmasının bu durumda birinci yansıyı azalttığını lakin yerli yatırımcının da yakın süreçte ABD tahvillerine yönlenebileceğini hatırlatan Ulusoy, ‘arka kapı döviz satışlarının’ da tesirli olduğunu bunu uzun vadede de dış borcu artıracağını belirtti.
“Yabancı yatırımcı kalmayınca birinci tesir görülmedi”
Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu da Türkiye’nin bu faiz kararından olumsuz etkilenerek, döviz problemi yaşayabileceğini öngördü. TL’de paha kaybında hızlanma bekleyenlerden olan Kozanoğlu, borsa ve varlıkların da kıymet kaybı yaşamasını bekliyor. Yabancı yatırımcının kalmamasının düşüşü birinci etapta engellediğini de söyleyen Hayri Kozanoğlu, Türkiye’nin izlediği yol nedeniyle tesirin birinci olarak görülmediğini açıkladı.
“1 yıl sonra tek başımıza çözemeyebiliriz”
TÜSİAD tarafından düzenlenen iktisat forumunda konuşan Merkez Bankası eski Başekonomisti Prof. Dr. Hakan Kara, Türkiye özelinde durumun Fed kararı ile zora girdiğini, yüksek enflasyon ve dış borç ile düşük rezervin resesyona yol açtığı konusunda uyardı. Faiz artışı için geç kalındığını söyleyen Kara, tahlil için Türkiye’nin potansiyeli olduğunu fakat çok süratli bir biçimde uygulamaya geçilmesi gerektiğini açıkladı. Uygulanan modelin 1 yıl daha sürmesi ile tablonun karanlık olduğunu belirten Kara, bu müddetin sonunda oluşacak krizi ise Türkiye’nin tek başına çözemeyebileceğini söyledi.
Enflasyon, faiz, resesyon, işsizlik: Dünya istikrar uğraşına girecek
Finans Uzmanı ve Ekonomist Murat Özsoy, Fed’in bu kararının sonraki adımda da tıpkı olacağını kıymetlendirerek başlıyor. Türkiye iktisadı için bu kararın ne manaya geldiğini ise TL’de istikrar sağlanamazsa dolar karşısında kıymet kaybının hızlanacağını biçiminde birinci etapta açıklıyor. ABD iktisadının bir resesyondan etkilenmemesi için Fed’in çabalayacağını belirten Özsoy, bunun için işgücü piyasasının canlı kalması gerektiğini ve tüm dünyada resesyona karşı bir istikrar siyaseti izleneceğini söylüyor.
“Powell, ezber bozdu”
Cumhuriyet’in aktardığına göre, Özsoy enflasyonla gayrete bu bağlamda dikkat çekerken, enflasyonun yalnızca dış tesirlerle açıklanması görüşünden çıkılıp, global para siyasetlerindeki trende ahenk sağlanması gerektiğini aksi halde finansman maliyetlerindeki yükselişin hane halkalarını ve gerçek dalı olumsuz etkileyeceğine değindi.
Fed’in açıklamasında yüzde 2 amacı ve enflasyonla gayrette öncelik ayrıntılarına değinen Özsoy, Powell’ın iletilerinin ise alışılmışın dışında olduğuna da dikkat çekti.
Piyasanın reaksiyonuna de değinen Özsoy, Fed kararında evvel 1.820 dolar olan altının 1.840 dolara çıksa da gerilediğini, ABD borsalarındaki ilk etapta oluşan çıkarların ise geri verildiğini, dolar endeksindeki gerilemeden de en az etkilenenin TL olduğunu söyledi.
“Nas geçerli değil mi sanki?”
Eski Bankacı Prof. Dr. Şenol Babuşçu ise Fed’in çabucak akabinde faiz artırımına giden Körfez ülkelerini örnek göstererek ‘nas’ açıklamasını hatırlattı. Bu ülkelerde İslami bir idarenin benimsendiğini buna rağmen faizlerde artışa gidildiğini belirterek, ‘NAS geçerli değil mi sanki?’ diye sordu.
