Flight Radar sitesini açıp baktığımızda sayısız uçak ikonu bizleri karşılıyor. Her gün karşılaştığımız bu görüntü, uçakların ulaşım konusunda ne kadar büyük bir kolaylık sağladığını da bizlere hatırlatıyor. Yeniden de bu alanda daha evvel duymadığınız birbirinden değişik yasaklar bulunuyor.
Örneğin daha evvel uçakların Tibet’in üstünden uçmasının yasak olduğunu söylemiş ve bunun farklı sebeplerini anlatmıştık. Şimdiyse belli faktörler göz önünde bulundurulmadıkça sonu gelmez baş karışıklıklarına sebep olan sorulardan birine bakıyoruz. Uçaklar Kuzey Kutbu’ndan daima geçerken Güney Kutbu’ndan neden geçmez? Sonuca geçmeden söyleyelim, işin içinde soğuktan fazlası var.
En kolayından başlayarak “soğuk” konusunu ortadan çıkaralım:
Antarktika kıtasında, tıpkı kuzeyde olduğu üzere ekstrem soğuklar ve epeyce kalın, buzla kaplı katmanlar bulunuyor. Ayrıyeten sıcak suyun kıtaya ulaşmasını engelleyen ve etrafını saran akıntı yüzünden Antarktika’nın yıllık ortalama sıcaklığı -10’dan başlayıp kimi bölgelerde -80 derecelere kadar düşebiliyor.
Peki uçaklar buna hazırlıklı değil mi?
Uçaklarda epey yaygın olarak kullanan Jet A ve Jet A-1 yakıtlarının sırasıyla -40 ve -47 derecede donma noktaları bulunuyor. Antarktika’da ise bilhassa de yüksekten uçulduğu için yakıtın donma tehlikesi bulunuyor. Bunun çözümüyse alçalmak.
Fakat ona da yanaşma bahtları pek bulunmuyor zira hava kuralları sebebiyle daima kar fırtınaları görüşü ve irtibatı engelliyor, ki havacılıkta sürekli iletişim olmazsa olmazdır. O da elden kaybedildiğinde uçağın kâfi yakıtı olsa bile Antarktika’yı merkezinden geçemez.
Fakat bunun asıl sebebini açıklamadan evvel kısaca iki tane değişkene göz atalım:
Öncelikle kutuplarda sistemsiz olan manyetik alanın uçakların navigasyon sistemini bozduğu fikri günümüzde pek geçerli değil. Zira eski yöntemlerden ziyade uydulardan dayanak alınarak yer-yön doğrulamaları yapılıyor. Lakin eski tip bir uçak kelam mevzusuysa önünüzü bile göremediğiniz bu noktada gittiğiniz yeri bilmek hayli zorlaşacaktır.
İkinci değişkenimiz ise arazi yapısı. Tibet konusunda bahsettiğimiz tehlikeli yüksek dağlar konusu Antarktika taraflarında da geçerli. Daha evvel bahsettiğimiz üzere yakıtın donmasını engellemek için alçalmak gerekir. Ama topografisinden emin olmadığınız, ya da size pek görüş imkânı sunmayan dağlık ve çöl bir toprakta büyük bir yolcu uçağını indirmek hiç de kolay olmayacaktır.
Teknoloji konusunda bunu aşsak bile pilotların da bu kaidelere uygun olarak eğitilmesi gerekir:
- Airbus A340’ı Antarktika’ya indiren Hi Fly pilotu Carlos Mirpuri
Bunun yanında uçağın kelam konusu şartlara uygun olarak hazırlanması ve farklı ekipmanların yerleştirilmesi gerekir.
Şimdi gelelim uçakların Antarktika üzerinden uçmasını engelleyen asıl sebebe: ETOPS
Birleşik Krallık Sivil Havacılık Otoritesinin bir standart olarak belirlediği ETOPS (Extended Twin-Engine Operations) çift motorlu uçakların tek motorla ne kadar müddet havada kalabileceklerini belirliyor. Buna ek olarak uçakların en yakın acil iniş alanına olağanda en fazla 1 saatlik uzaklıkta olmaları mecburidir.
Fakat bu kıymet yükseldiğinde, örneğin ETOPS180 olarak belirtilen bir uçağa baktığımızda 180 kıymeti, uçağın tek motorla 3 saat kadar havada kalabileceğini gösterir. Yani az evvelki 1 saatlik süreyi artırma üzerine oluşturulmuş bir standarttır ETOPS. Şayet kalkış ve iniş bölgeleri ETOPS180’den fazlasını istiyorsa o uçuş zati gerçekleşmez. Lakin günümüzde fark edeceğiniz üzere bu menzil hayli genişletildi. O denli ki şu an Airbus A350 XWB modelinde 370 kıymetini görebiliyoruz.
Fakat Antarktika bu menzilin bile dışında kalıyor:
Evet, bu uçakla direkt Antarktika üzerinden uçtuğunuzda en yakın acil iniş bölgesi olan Ushuaia havaalanına ulaşmak için bile 370 dakikadan fazla vakte gereksiniminiz olacak. Bölge üzerinde acil iniş yapılabilecek bir alan bulunsa bile buraya yardım gelene kadar yolcuların ve uçuş takımının uygun durumda kalması pek muhtemel değil, ki iniş yapmak da standart inişlere benzemez.
Bunun imkânsız olduğunu söylemiyoruz. Yalnızca yolcu uçaklarında herkes için bu kaidelere özel kıyafetler ve kaynaklar hazır olmadığı için hava yolu şirketleri hem masraflı hem de riskli olan bu seyahati yapmaya pek yanaşmıyor. Esasen asıl hava trafiği Kuzey Yarım Küre’de olduğundan buna pek gerek de yok.
Yine de buraya seyahatler yapıldığını biliyoruz. Hatta Qantas şirketi, geçtiğimiz yıl 17 saat 25 dakika süren uçuşuyla hem bir rekora imza atmış hem de Antarktika görüntüsünü paylaşmıştı:
- Arjantin’den Avustralya’ya
Fakat bu seyahatlerde kullanılan araç ve vazifeli takım, kutup kurallarına nazaran hazırlandığından az evvelki yolcu uçağı senaryosuyla karşılaştırmamak gerek. Antarktika’da bilimsel çalışmalar devam ettiği için buralara gidip gelenler de oluyor. Lakin dediğimiz üzere buraya giderken kullanılan araç ve uçuş takımı, özellikle hazırlanıyor. Ama bu gözünüzü korkutmasın, makul şirketlerden bilet alarak siz de direkt oraya gidebilirsiniz.
Yani kısaca Antarktika uçuşları imkânsız değil ama hem gereksiz hem de riskli. Bu sebeple yolcu uçakları burayı tercih etmiyor ki birebir durum Antarktika kadar sıkı olmasa da Kuzey Kutbu için de geçerli. Yeniden de dediğimiz üzere özel olarak hazırlanan teçhizatla buraya uçak gönderilmesi mümkün.
- Kaynaklar: Birleşik Krallık Sivil Havacılık Otoritesi, Simple Flying, Half as Interesting, TheRichest
- Görsel kaynakları: NASA, FLYING Magazine, Flight Radar
